অধ্যায় 8

Verse 1

অর্জুন উবাচ | কিং তদ্ ব্রহ্ম কিমধ্যাত্মং কিং কর্ম পুরুষোত্তম | অধিভূতং চ কিং প্রোক্তমধিদৈবং কিমুচ্যতে ||৮-১||

arjuna uvāca . kiṃ tad brahma kimadhyātmaṃ kiṃ karma puruṣottama . adhibhūtaṃ ca kiṃ proktamadhidaivaṃ kimucyate ||8-1||

Verse 2

অধিযজ্ঞঃ কথং কোঽত্র দেহেঽস্মিন্মধুসূদন | প্রযাণকালে চ কথং জ্ঞেযোঽসি নিযতাত্মভিঃ ||৮-২||

adhiyajñaḥ kathaṃ ko.atra dehe.asminmadhusūdana . prayāṇakāle ca kathaṃ jñeyo.asi niyatātmabhiḥ ||8-2||

Verse 3

শ্রীভগবানুবাচ | অক্ষরং ব্রহ্ম পরমং স্বভাবোঽধ্যাত্মমুচ্যতে | ভূতভাবোদ্ভবকরো বিসর্গঃ কর্মসংজ্ঞিতঃ ||৮-৩||

śrībhagavānuvāca . akṣaraṃ brahma paramaṃ svabhāvo.adhyātmamucyate . bhūtabhāvodbhavakaro visargaḥ karmasaṃjñitaḥ ||8-3||

Verse 4

অধিভূতং ক্ষরো ভাবঃ পুরুষশ্চাধিদৈবতম্ | অধিযজ্ঞোঽহমেবাত্র দেহে দেহভৃতাং বর ||৮-৪||

adhibhūtaṃ kṣaro bhāvaḥ puruṣaścādhidaivatam . adhiyajño.ahamevātra dehe dehabhṛtāṃ vara ||8-4||

Verse 5

অন্তকালে চ মামেব স্মরন্মুক্ত্বা কলেবরম্ | যঃ প্রযাতি স মদ্ভাবং যাতি নাস্ত্যত্র সংশযঃ ||৮-৫||

antakāle ca māmeva smaranmuktvā kalevaram . yaḥ prayāti sa madbhāvaṃ yāti nāstyatra saṃśayaḥ ||8-5||

Verse 6

যং যং বাপি স্মরন্ভাবং ত্যজত্যন্তে কলেবরম্ | তং তমেবৈতি কৌন্তেয সদা তদ্ভাবভাবিতঃ ||৮-৬||

yaṃ yaṃ vāpi smaranbhāvaṃ tyajatyante kalevaram . taṃ tamevaiti kaunteya sadā tadbhāvabhāvitaḥ ||8-6||

Verse 7

তস্মাত্সর্বেষু কালেষু মামনুস্মর যুধ্য চ | ময্যর্পিতমনোবুদ্ধির্মামেবৈষ্যস্যসংশযঃ (orসংশযম্) ||৮-৭||

tasmātsarveṣu kāleṣu māmanusmara yudhya ca . mayyarpitamanobuddhirmāmevaiṣyasyasaṃśayaḥ ||8-7||

Verse 8

অভ্যাসযোগযুক্তেন চেতসা নান্যগামিনা | পরমং পুরুষং দিব্যং যাতি পার্থানুচিন্তযন্ ||৮-৮||

orsaṃśayama abhyāsayogayuktena cetasā nānyagāminā . paramaṃ puruṣaṃ divyaṃ yāti pārthānucintayan ||8-8||

Verse 9

কবিং পুরাণমনুশাসিতার- মণোরণীযংসমনুস্মরেদ্যঃ | সর্বস্য ধাতারমচিন্ত্যরূপ- মাদিত্যবর্ণং তমসঃ পরস্তাত্ ||৮-৯||

kaviṃ purāṇamanuśāsitāraṃ aṇoraṇīyaṃsamanusmaredyaḥ . sarvasya dhātāramacintyarūpaṃ ādityavarṇaṃ tamasaḥ parastāt ||8-9||

Verse 10

প্রযাণকালে মনসাঽচলেন ভক্ত্যা যুক্তো যোগবলেন চৈব | ভ্রুবোর্মধ্যে প্রাণমাবেশ্য সম্যক্ স তং পরং পুরুষমুপৈতি দিব্যম্ ||৮-১০||

prayāṇakāle manasā.acalena bhaktyā yukto yogabalena caiva . bhruvormadhye prāṇamāveśya samyak sa taṃ paraṃ puruṣamupaiti divyam ||8-10||

Verse 11

যদক্ষরং বেদবিদো বদন্তি বিশন্তি যদ্যতযো বীতরাগাঃ | যদিচ্ছন্তো ব্রহ্মচর্যং চরন্তি তত্তে পদং সংগ্রহেণ প্রবক্ষ্যে ||৮-১১||

yadakṣaraṃ vedavido vadanti viśanti yadyatayo vītarāgāḥ . yadicchanto brahmacaryaṃ caranti tatte padaṃ saṃgraheṇa pravakṣye ||8-11||

Verse 12

সর্বদ্বারাণি সংযম্য মনো হৃদি নিরুধ্য চ | মূধ্ন্যার্ধাযাত্মনঃ প্রাণমাস্থিতো যোগধারণাম্ ||৮-১২||

sarvadvārāṇi saṃyamya mano hṛdi nirudhya ca . mūdhnyā^^rdhāyātmanaḥ prāṇamāsthito yogadhāraṇām ||8-12||

Verse 13

ওমিত্যেকাক্ষরং ব্রহ্ম ব্যাহরন্মামনুস্মরন্ | যঃ প্রযাতি ত্যজন্দেহং স যাতি পরমাং গতিম্ ||৮-১৩||

omityekākṣaraṃ brahma vyāharanmāmanusmaran . yaḥ prayāti tyajandehaṃ sa yāti paramāṃ gatim ||8-13||

Verse 14

অনন্যচেতাঃ সততং যো মাং স্মরতি নিত্যশঃ | তস্যাহং সুলভঃ পার্থ নিত্যযুক্তস্য যোগিনঃ ||৮-১৪||

ananyacetāḥ satataṃ yo māṃ smarati nityaśaḥ . tasyāhaṃ sulabhaḥ pārtha nityayuktasya yoginaḥ ||8-14||

Verse 15

মামুপেত্য পুনর্জন্ম দুঃখালযমশাশ্বতম্ | নাপ্নুবন্তি মহাত্মানঃ সংসিদ্ধিং পরমাং গতাঃ ||৮-১৫||

māmupetya punarjanma duḥkhālayamaśāśvatam . nāpnuvanti mahātmānaḥ saṃsiddhiṃ paramāṃ gatāḥ ||8-15||

Verse 16

আব্রহ্মভুবনাল্লোকাঃ পুনরাবর্তিনোঽর্জুন | মামুপেত্য তু কৌন্তেয পুনর্জন্ম ন বিদ্যতে ||৮-১৬||

ābrahmabhuvanāllokāḥ punarāvartino.arjuna . māmupetya tu kaunteya punarjanma na vidyate ||8-16||

Verse 17

সহস্রযুগপর্যন্তমহর্যদ্ ব্রহ্মণো বিদুঃ | রাত্রিং যুগসহস্রান্তাং তেঽহোরাত্রবিদো জনাঃ ||৮-১৭||

sahasrayugaparyantamaharyad brahmaṇo viduḥ . rātriṃ yugasahasrāntāṃ te.ahorātravido janāḥ ||8-17||

Verse 18

অব্যক্তাদ্ ব্যক্তযঃ সর্বাঃ প্রভবন্ত্যহরাগমে | রাত্র্যাগমে প্রলীযন্তে তত্রৈবাব্যক্তসংজ্ঞকে ||৮-১৮||

avyaktād vyaktayaḥ sarvāḥ prabhavantyaharāgame . rātryāgame pralīyante tatraivāvyaktasaṃjñake ||8-18||

Verse 19

ভূতগ্রামঃ স এবাযং ভূত্বা ভূত্বা প্রলীযতে | রাত্র্যাগমেঽবশঃ পার্থ প্রভবত্যহরাগমে ||৮-১৯||

bhūtagrāmaḥ sa evāyaṃ bhūtvā bhūtvā pralīyate . rātryāgame.avaśaḥ pārtha prabhavatyaharāgame ||8-19||

Verse 20

পরস্তস্মাত্তু ভাবোঽন্যোঽব্যক্তোঽব্যক্তাত্সনাতনঃ | যঃ স সর্বেষু ভূতেষু নশ্যত্সু ন বিনশ্যতি ||৮-২০||

parastasmāttu bhāvo.anyo.avyakto.avyaktātsanātanaḥ . yaḥ sa sarveṣu bhūteṣu naśyatsu na vinaśyati ||8-20||

Verse 21

অব্যক্তোঽক্ষর ইত্যুক্তস্তমাহুঃ পরমাং গতিম্ | যং প্রাপ্য ন নিবর্তন্তে তদ্ধাম পরমং মম ||৮-২১||

avyakto.akṣara ityuktastamāhuḥ paramāṃ gatim . yaṃ prāpya na nivartante taddhāma paramaṃ mama ||8-21||

Verse 22

পুরুষঃ স পরঃ পার্থ ভক্ত্যা লভ্যস্ত্বনন্যযা | যস্যান্তঃস্থানি ভূতানি যেন সর্বমিদং ততম্ ||৮-২২||

puruṣaḥ sa paraḥ pārtha bhaktyā labhyastvananyayā . yasyāntaḥsthāni bhūtāni yena sarvamidaṃ tatam ||8-22||

Verse 23

যত্র কালে ত্বনাবৃত্তিমাবৃত্তিং চৈব যোগিনঃ | প্রযাতা যান্তি তং কালং বক্ষ্যামি ভরতর্ষভ ||৮-২৩||

yatra kāle tvanāvṛttimāvṛttiṃ caiva yoginaḥ . prayātā yānti taṃ kālaṃ vakṣyāmi bharatarṣabha ||8-23||

Verse 24

অগ্নির্জোতিরহঃ শুক্লঃ ষণ্মাসা উত্তরাযণম্ | তত্র প্রযাতা গচ্ছন্তি ব্রহ্ম ব্রহ্মবিদো জনাঃ ||৮-২৪||

agnirjotirahaḥ śuklaḥ ṣaṇmāsā uttarāyaṇam . tatra prayātā gacchanti brahma brahmavido janāḥ ||8-24||

Verse 25

ধূমো রাত্রিস্তথা কৃষ্ণঃ ষণ্মাসা দক্ষিণাযনম্ | তত্র চান্দ্রমসং জ্যোতির্যোগী প্রাপ্য নিবর্ততে ||৮-২৫||

dhūmo rātristathā kṛṣṇaḥ ṣaṇmāsā dakṣiṇāyanam . tatra cāndramasaṃ jyotiryogī prāpya nivartate ||8-25||

Verse 26

শুক্লকৃষ্ণে গতী হ্যেতে জগতঃ শাশ্বতে মতে | একযা যাত্যনাবৃত্তিমন্যযাবর্ততে পুনঃ ||৮-২৬||

śuklakṛṣṇe gatī hyete jagataḥ śāśvate mate . ekayā yātyanāvṛttimanyayāvartate punaḥ ||8-26||

Verse 27

নৈতে সৃতী পার্থ জানন্যোগী মুহ্যতি কশ্চন | তস্মাত্সর্বেষু কালেষু যোগযুক্তো ভবার্জুন ||৮-২৭||

naite sṛtī pārtha jānanyogī muhyati kaścana . tasmātsarveṣu kāleṣu yogayukto bhavārjuna ||8-27||

Verse 28

বেদেষু যজ্ঞেষু তপঃসু চৈব দানেষু যত্পুণ্যফলং প্রদিষ্টম্ | অত্যেতি তত্সর্বমিদং বিদিত্বা যোগী পরং স্থানমুপৈতি চাদ্যম্ ||৮-২৮||

vedeṣu yajñeṣu tapaḥsu caiva dāneṣu yatpuṇyaphalaṃ pradiṣṭam . atyeti tatsarvamidaṃ viditvā yogī paraṃ sthānamupaiti cādyam ||8-28||

Verse 29

ওঁ তত্সদিতি শ্রীমদ্ভগবদ্গীতাসূপনিষত্সু ব্রহ্মবিদ্যাযাং যোগশাস্ত্রে শ্রীকৃষ্ণার্জুনসংবাদে অক্ষরব্রহ্মযোগো নামাষ্টমোঽধ্যাযঃ ||৮||

OM tatsaditi śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu brahmavidyāyāṃ yogaśāstre śrīkṛṣṇārjunasaṃvāde akṣarabrahmayogo nāmāṣṭamo.adhyāyaḥ ||8-29||