অধ্যায় 5

Verse 1

অর্জুন উবাচ | সংন্যাসং কর্মণাং কৃষ্ণ পুনর্যোগং চ শংসসি | যচ্ছ্রেয এতযোরেকং তন্মে ব্রূহি সুনিশ্চিতম্ ||৫-১||

arjuna uvāca . saṃnyāsaṃ karmaṇāṃ kṛṣṇa punaryogaṃ ca śaṃsasi . yacchreya etayorekaṃ tanme brūhi suniścitam ||5-1||

Verse 2

শ্রীভগবানুবাচ | সংন্যাসঃ কর্মযোগশ্চ নিঃশ্রেযসকরাবুভৌ | তযোস্তু কর্মসংন্যাসাত্কর্মযোগো বিশিষ্যতে ||৫-২||

śrībhagavānuvāca . saṃnyāsaḥ karmayogaśca niḥśreyasakarāvubhau . tayostu karmasaṃnyāsātkarmayogo viśiṣyate ||5-2||

Verse 3

জ্ঞেযঃ স নিত্যসংন্যাসী যো ন দ্বেষ্টি ন কাঙ্ক্ষতি | নির্দ্বন্দ্বো হি মহাবাহো সুখং বন্ধাত্প্রমুচ্যতে ||৫-৩||

jñeyaḥ sa nityasaṃnyāsī yo na dveṣṭi na kāṅkṣati . nirdvandvo hi mahābāho sukhaṃ bandhātpramucyate ||5-3||

Verse 4

সাঙ্খ্যযোগৌ পৃথগ্বালাঃ প্রবদন্তি ন পণ্ডিতাঃ | একমপ্যাস্থিতঃ সম্যগুভযোর্বিন্দতে ফলম্ ||৫-৪||

sāṅkhyayogau pṛthagbālāḥ pravadanti na paṇḍitāḥ . ekamapyāsthitaḥ samyagubhayorvindate phalam ||5-4||

Verse 5

যত্সাঙ্খ্যৈঃ প্রাপ্যতে স্থানং তদ্যোগৈরপি গম্যতে | একং সাঙ্খ্যং চ যোগং চ যঃ পশ্যতি স পশ্যতি ||৫-৫||

yatsāṅkhyaiḥ prāpyate sthānaṃ tadyogairapi gamyate . ekaṃ sāṅkhyaṃ ca yogaṃ ca yaḥ paśyati sa paśyati ||5-5||

Verse 6

সংন্যাসস্তু মহাবাহো দুঃখমাপ্তুমযোগতঃ | যোগযুক্তো মুনির্ব্রহ্ম নচিরেণাধিগচ্ছতি ||৫-৬||

saṃnyāsastu mahābāho duḥkhamāptumayogataḥ . yogayukto munirbrahma nacireṇādhigacchati ||5-6||

Verse 7

যোগযুক্তো বিশুদ্ধাত্মা বিজিতাত্মা জিতেন্দ্রিযঃ | সর্বভূতাত্মভূতাত্মা কুর্বন্নপি ন লিপ্যতে ||৫-৭||

yogayukto viśuddhātmā vijitātmā jitendriyaḥ . sarvabhūtātmabhūtātmā kurvannapi na lipyate ||5-7||

Verse 8

নৈব কিঞ্চিত্করোমীতি যুক্তো মন্যেত তত্ত্ববিত্ | পশ্যঞ্শৃণ্বন্স্পৃশঞ্জিঘ্রন্নশ্নন্গচ্ছন্স্বপঞ্শ্বসন্ ||৫-৮||

naiva kiñcitkaromīti yukto manyeta tattvavit . paśyañśruṇvanspṛśañjighrannaśnangacchansvapañśvasan ||5-8||

Verse 9

প্রলপন্বিসৃজন্গৃহ্ণন্নুন্মিষন্নিমিষন্নপি | ইন্দ্রিযাণীন্দ্রিযার্থেষু বর্তন্ত ইতি ধারযন্ ||৫-৯||

pralapanvisṛjangṛhṇannunmiṣannimiṣannapi . indriyāṇīndriyārtheṣu vartanta iti dhārayan ||5-9||

Verse 10

ব্রহ্মণ্যাধায কর্মাণি সঙ্গং ত্যক্ত্বা করোতি যঃ | লিপ্যতে ন স পাপেন পদ্মপত্রমিবাম্ভসা ||৫-১০||

brahmaṇyādhāya karmāṇi saṅgaṃ tyaktvā karoti yaḥ . lipyate na sa pāpena padmapatramivāmbhasā ||5-10||

Verse 11

কাযেন মনসা বুদ্ধ্যা কেবলৈরিন্দ্রিযৈরপি | যোগিনঃ কর্ম কুর্বন্তি সঙ্গং ত্যক্ত্বাত্মশুদ্ধযে ||৫-১১||

kāyena manasā buddhyā kevalairindriyairapi . yoginaḥ karma kurvanti saṅgaṃ tyaktvātmaśuddhaye ||5-11||

Verse 12

যুক্তঃ কর্মফলং ত্যক্ত্বা শান্তিমাপ্নোতি নৈষ্ঠিকীম্ | অযুক্তঃ কামকারেণ ফলে সক্তো নিবধ্যতে ||৫-১২||

yuktaḥ karmaphalaṃ tyaktvā śāntimāpnoti naiṣṭhikīm . ayuktaḥ kāmakāreṇa phale sakto nibadhyate ||5-12||

Verse 13

সর্বকর্মাণি মনসা সংন্যস্যাস্তে সুখং বশী | নবদ্বারে পুরে দেহী নৈব কুর্বন্ন কারযন্ ||৫-১৩||

sarvakarmāṇi manasā saṃnyasyāste sukhaṃ vaśī . navadvāre pure dehī naiva kurvanna kārayan ||5-13||

Verse 14

ন কর্তৃত্বং ন কর্মাণি লোকস্য সৃজতি প্রভুঃ | ন কর্মফলসংযোগং স্বভাবস্তু প্রবর্ততে ||৫-১৪||

na kartṛtvaṃ na karmāṇi lokasya sṛjati prabhuḥ . na karmaphalasaṃyogaṃ svabhāvastu pravartate ||5-14||

Verse 15

নাদত্তে কস্যচিত্পাপং ন চৈব সুকৃতং বিভুঃ | অজ্ঞানেনাবৃতং জ্ঞানং তেন মুহ্যন্তি জন্তবঃ ||৫-১৫||

nādatte kasyacitpāpaṃ na caiva sukṛtaṃ vibhuḥ . ajñānenāvṛtaṃ jñānaṃ tena muhyanti jantavaḥ ||5-15||

Verse 16

জ্ঞানেন তু তদজ্ঞানং যেষাং নাশিতমাত্মনঃ | তেষামাদিত্যবজ্জ্ঞানং প্রকাশযতি তত্পরম্ ||৫-১৬||

jñānena tu tadajñānaṃ yeṣāṃ nāśitamātmanaḥ . teṣāmādityavajjñānaṃ prakāśayati tatparam ||5-16||

Verse 17

তদ্বুদ্ধযস্তদাত্মানস্তন্নিষ্ঠাস্তত্পরাযণাঃ | গচ্ছন্ত্যপুনরাবৃত্তিং জ্ঞাননির্ধূতকল্মষাঃ ||৫-১৭||

tadbuddhayastadātmānastanniṣṭhāstatparāyaṇāḥ . gacchantyapunarāvṛttiṃ jñānanirdhūtakalmaṣāḥ ||5-17||

Verse 18

বিদ্যাবিনযসম্পন্নে ব্রাহ্মণে গবি হস্তিনি | শুনি চৈব শ্বপাকে চ পণ্ডিতাঃ সমদর্শিনঃ ||৫-১৮||

vidyāvinayasampanne brāhmaṇe gavi hastini . śuni caiva śvapāke ca paṇḍitāḥ samadarśinaḥ ||5-18||

Verse 19

ইহৈব তৈর্জিতঃ সর্গো যেষাং সাম্যে স্থিতং মনঃ | নির্দোষং হি সমং ব্রহ্ম তস্মাদ্ ব্রহ্মণি তে স্থিতাঃ ||৫-১৯||

ihaiva tairjitaḥ sargo yeṣāṃ sāmye sthitaṃ manaḥ . nirdoṣaṃ hi samaṃ brahma tasmād brahmaṇi te sthitāḥ ||5-19||

Verse 20

ন প্রহৃষ্যেত্প্রিযং প্রাপ্য নোদ্বিজেত্প্রাপ্য চাপ্রিযম্ | স্থিরবুদ্ধিরসম্মূঢো ব্রহ্মবিদ্ ব্রহ্মণি স্থিতঃ ||৫-২০||

na prahṛṣyetpriyaṃ prāpya nodvijetprāpya cāpriyam . sthirabuddhirasammūḍho brahmavid brahmaṇi sthitaḥ ||5-20||

Verse 21

বাহ্যস্পর্শেষ্বসক্তাত্মা বিন্দত্যাত্মনি যত্সুখম্ | স ব্রহ্মযোগযুক্তাত্মা সুখমক্ষযমশ্নুতে ||৫-২১||

bāhyasparśeṣvasaktātmā vindatyātmani yatsukham . sa brahmayogayuktātmā sukhamakṣayamaśnute ||5-21||

Verse 22

যে হি সংস্পর্শজা ভোগা দুঃখযোনয এব তে | আদ্যন্তবন্তঃ কৌন্তেয ন তেষু রমতে বুধঃ ||৫-২২||

ye hi saṃsparśajā bhogā duḥkhayonaya eva te . ādyantavantaḥ kaunteya na teṣu ramate budhaḥ ||5-22||

Verse 23

শক্নোতীহৈব যঃ সোঢুং প্রাক্শরীরবিমোক্ষণাত্ | কামক্রোধোদ্ভবং বেগং স যুক্তঃ স সুখী নরঃ ||৫-২৩||

śaknotīhaiva yaḥ soḍhuṃ prākśarīravimokṣaṇāt . kāmakrodhodbhavaṃ vegaṃ sa yuktaḥ sa sukhī naraḥ ||5-23||

Verse 24

যোঽন্তঃসুখোঽন্তরারামস্তথান্তর্জ্যোতিরেব যঃ | স যোগী ব্রহ্মনির্বাণং ব্রহ্মভূতোঽধিগচ্ছতি ||৫-২৪||

yo.antaḥsukho.antarārāmastathāntarjyotireva yaḥ . sa yogī brahmanirvāṇaṃ brahmabhūto.adhigacchati ||5-24||

Verse 25

লভন্তে ব্রহ্মনির্বাণমৃষযঃ ক্ষীণকল্মষাঃ | ছিন্নদ্বৈধা যতাত্মানঃ সর্বভূতহিতে রতাঃ ||৫-২৫||

labhante brahmanirvāṇamṛṣayaḥ kṣīṇakalmaṣāḥ . chinnadvaidhā yatātmānaḥ sarvabhūtahite ratāḥ ||5-25||

Verse 26

কামক্রোধবিযুক্তানাং যতীনাং যতচেতসাম্ | অভিতো ব্রহ্মনির্বাণং বর্ততে বিদিতাত্মনাম্ ||৫-২৬||

kāmakrodhaviyuktānāṃ yatīnāṃ yatacetasām . abhito brahmanirvāṇaṃ vartate viditātmanām ||5-26||

Verse 27

স্পর্শান্কৃত্বা বহির্বাহ্যাংশ্চক্ষুশ্চৈবান্তরে ভ্রুবোঃ | প্রাণাপানৌ সমৌ কৃত্বা নাসাভ্যন্তরচারিণৌ ||৫-২৭||

sparśānkṛtvā bahirbāhyāṃścakṣuścaivāntare bhruvoḥ . prāṇāpānau samau kṛtvā nāsābhyantaracāriṇau ||5-27||

Verse 28

যতেন্দ্রিযমনোবুদ্ধির্মুনির্মোক্ষপরাযণঃ | বিগতেচ্ছাভযক্রোধো যঃ সদা মুক্ত এব সঃ ||৫-২৮||

yatendriyamanobuddhirmunirmokṣaparāyaṇaḥ . vigatecchābhayakrodho yaḥ sadā mukta eva saḥ ||5-28||

Verse 29

ভোক্তারং যজ্ঞতপসাং সর্বলোকমহেশ্বরম্ | সুহৃদং সর্বভূতানাং জ্ঞাত্বা মাং শান্তিমৃচ্ছতি ||৫-২৯||

bhoktāraṃ yajñatapasāṃ sarvalokamaheśvaram . suhṛdaṃ sarvabhūtānāṃ jñātvā māṃ śāntimṛcchati ||5-29||

Verse 30

ওঁ তত্সদিতি শ্রীমদ্ভগবদ্গীতাসূপনিষত্সু ব্রহ্মবিদ্যাযাং যোগশাস্ত্রে শ্রীকৃষ্ণার্জুনসংবাদে সংন্যাসযোগো নাম পঞ্চমোঽধ্যাযঃ ||৫||

OM tatsaditi śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu brahmavidyāyāṃ yogaśāstre śrīkṛṣṇārjunasaṃvāde saṃnyāsayogo nāma pañcamo.adhyāyaḥ ||5-30||