অধ্যায় 16

Verse 1

শ্রীভগবানুবাচ | অভযং সত্ত্বসংশুদ্ধির্জ্ঞানযোগব্যবস্থিতিঃ | দানং দমশ্চ যজ্ঞশ্চ স্বাধ্যাযস্তপ আর্জবম্ ||১৬-১||

śrībhagavānuvāca . abhayaṃ sattvasaṃśuddhirjñānayogavyavasthitiḥ . dānaṃ damaśca yajñaśca svādhyāyastapa ārjavam ||16-1||

Verse 2

অহিংসা সত্যমক্রোধস্ত্যাগঃ শান্তিরপৈশুনম্ | দযা ভূতেষ্বলোলুপ্ত্বং মার্দবং হ্রীরচাপলম্ ||১৬-২||

ahiṃsā satyamakrodhastyāgaḥ śāntirapaiśunam . dayā bhūteṣvaloluptvaṃ mārdavaṃ hrīracāpalam ||16-2||

Verse 3

তেজঃ ক্ষমা ধৃতিঃ শৌচমদ্রোহো নাতিমানিতা | ভবন্তি সম্পদং দৈবীমভিজাতস্য ভারত ||১৬-৩||

tejaḥ kṣamā dhṛtiḥ śaucamadroho nātimānitā . bhavanti sampadaṃ daivīmabhijātasya bhārata ||16-3||

Verse 4

দম্ভো দর্পোঽভিমানশ্চ ক্রোধঃ পারুষ্যমেব চ | অজ্ঞানং চাভিজাতস্য পার্থ সম্পদমাসুরীম্ ||১৬-৪||

dambho darpo.abhimānaśca krodhaḥ pāruṣyameva ca . ajñānaṃ cābhijātasya pārtha sampadamāsurīm ||16-4||

Verse 5

দৈবী সম্পদ্বিমোক্ষায নিবন্ধাযাসুরী মতা | মা শুচঃ সম্পদং দৈবীমভিজাতোঽসি পাণ্ডব ||১৬-৫||

daivī sampadvimokṣāya nibandhāyāsurī matā . mā śucaḥ sampadaṃ daivīmabhijāto.asi pāṇḍava ||16-5||

Verse 6

দ্বৌ ভূতসর্গৌ লোকেঽস্মিন্দৈব আসুর এব চ | দৈবো বিস্তরশঃ প্রোক্ত আসুরং পার্থ মে শৃণু ||১৬-৬||

dvau bhūtasargau loke.asmindaiva āsura eva ca . daivo vistaraśaḥ prokta āsuraṃ pārtha me śṛṇu ||16-6||

Verse 7

প্রবৃত্তিং চ নিবৃত্তিং চ জনা ন বিদুরাসুরাঃ | ন শৌচং নাপি চাচারো ন সত্যং তেষু বিদ্যতে ||১৬-৭||

pravṛttiṃ ca nivṛttiṃ ca janā na vidurāsurāḥ . na śaucaṃ nāpi cācāro na satyaṃ teṣu vidyate ||16-7||

Verse 8

অসত্যমপ্রতিষ্ঠং তে জগদাহুরনীশ্বরম্ | অপরস্পরসম্ভূতং কিমন্যত্কামহৈতুকম্ ||১৬-৮||

asatyamapratiṣṭhaṃ te jagadāhuranīśvaram . aparasparasambhūtaṃ kimanyatkāmahaitukam ||16-8||

Verse 9

এতাং দৃষ্টিমবষ্টভ্য নষ্টাত্মানোঽল্পবুদ্ধযঃ | প্রভবন্ত্যুগ্রকর্মাণঃ ক্ষযায জগতোঽহিতাঃ ||১৬-৯||

etāṃ dṛṣṭimavaṣṭabhya naṣṭātmāno.alpabuddhayaḥ . prabhavantyugrakarmāṇaḥ kṣayāya jagato.ahitāḥ ||16-9||

Verse 10

কামমাশ্রিত্য দুষ্পূরং দম্ভমানমদান্বিতাঃ | মোহাদ্গৃহীত্বাসদ্গ্রাহান্প্রবর্তন্তেঽশুচিব্রতাঃ ||১৬-১০||

kāmamāśritya duṣpūraṃ dambhamānamadānvitāḥ . mohādgṛhītvāsadgrāhānpravartante.aśucivratāḥ ||16-10||

Verse 11

চিন্তামপরিমেযাং চ প্রলযান্তামুপাশ্রিতাঃ | কামোপভোগপরমা এতাবদিতি নিশ্চিতাঃ ||১৬-১১||

cintāmaparimeyāṃ ca pralayāntāmupāśritāḥ . kāmopabhogaparamā etāvaditi niścitāḥ ||16-11||

Verse 12

আশাপাশশতৈর্বদ্ধাঃ কামক্রোধপরাযণাঃ | ঈহন্তে কামভোগার্থমন্যাযেনার্থসঞ্চযান্ ||১৬-১২||

āśāpāśaśatairbaddhāḥ kāmakrodhaparāyaṇāḥ . īhante kāmabhogārthamanyāyenārthasañcayān ||16-12||

Verse 13

ইদমদ্য মযা লব্ধমিমং প্রাপ্স্যে মনোরথম্ | ইদমস্তীদমপি মে ভবিষ্যতি পুনর্ধনম্ ||১৬-১৩||

idamadya mayā labdhamimaṃ prāpsye manoratham . idamastīdamapi me bhaviṣyati punardhanam ||16-13||

Verse 14

অসৌ মযা হতঃ শত্রুর্হনিষ্যে চাপরানপি | ঈশ্বরোঽহমহং ভোগী সিদ্ধোঽহং বলবান্সুখী ||১৬-১৪||

asau mayā hataḥ śatrurhaniṣye cāparānapi . īśvaro.ahamahaṃ bhogī siddho.ahaṃ balavānsukhī ||16-14||

Verse 15

আঢ্যোঽভিজনবানস্মি কোঽন্যোঽস্তি সদৃশো মযা | যক্ষ্যে দাস্যামি মোদিষ্য ইত্যজ্ঞানবিমোহিতাঃ ||১৬-১৫||

āḍhyo.abhijanavānasmi ko.anyo.asti sadṛśo mayā . yakṣye dāsyāmi modiṣya ityajñānavimohitāḥ ||16-15||

Verse 16

অনেকচিত্তবিভ্রান্তা মোহজালসমাবৃতাঃ | প্রসক্তাঃ কামভোগেষু পতন্তি নরকেঽশুচৌ ||১৬-১৬||

anekacittavibhrāntā mohajālasamāvṛtāḥ . prasaktāḥ kāmabhogeṣu patanti narake.aśucau ||16-16||

Verse 17

আত্মসম্ভাবিতাঃ স্তব্ধা ধনমানমদান্বিতাঃ | যজন্তে নামযজ্ঞৈস্তে দম্ভেনাবিধিপূর্বকম্ ||১৬-১৭||

ātmasambhāvitāḥ stabdhā dhanamānamadānvitāḥ . yajante nāmayajñaiste dambhenāvidhipūrvakam ||16-17||

Verse 18

অহংকারং বলং দর্পং কামং ক্রোধং চ সংশ্রিতাঃ | মামাত্মপরদেহেষু প্রদ্বিষন্তোঽভ্যসূযকাঃ ||১৬-১৮||

ahaṃkāraṃ balaṃ darpaṃ kāmaṃ krodhaṃ ca saṃśritāḥ . māmātmaparadeheṣu pradviṣanto.abhyasūyakāḥ ||16-18||

Verse 19

তানহং দ্বিষতঃ ক্রুরান্সংসারেষু নরাধমান্ | ক্ষিপাম্যজস্রমশুভানাসুরীষ্বেব যোনিষু ||১৬-১৯||

tānahaṃ dviṣataḥ krurānsaṃsāreṣu narādhamān . kṣipāmyajasramaśubhānāsurīṣveva yoniṣu ||16-19||

Verse 20

আসুরীং যোনিমাপন্না মূঢা জন্মনি জন্মনি | মামপ্রাপ্যৈব কৌন্তেয ততো যান্ত্যধমাং গতিম্ ||১৬-২০||

āsurīṃ yonimāpannā mūḍhā janmani janmani . māmaprāpyaiva kaunteya tato yāntyadhamāṃ gatim ||16-20||

Verse 21

ত্রিবিধং নরকস্যেদং দ্বারং নাশনমাত্মনঃ | কামঃ ক্রোধস্তথা লোভস্তস্মাদেতত্ত্রযং ত্যজেত্ ||১৬-২১||

trividhaṃ narakasyedaṃ dvāraṃ nāśanamātmanaḥ . kāmaḥ krodhastathā lobhastasmādetattrayaṃ tyajet ||16-21||

Verse 22

এতৈর্বিমুক্তঃ কৌন্তেয তমোদ্বারৈস্ত্রিভির্নরঃ | আচরত্যাত্মনঃ শ্রেযস্ততো যাতি পরাং গতিম্ ||১৬-২২||

etairvimuktaḥ kaunteya tamodvāraistribhirnaraḥ . ācaratyātmanaḥ śreyastato yāti parāṃ gatim ||16-22||

Verse 23

যঃ শাস্ত্রবিধিমুত্সৃজ্য বর্ততে কামকারতঃ | ন স সিদ্ধিমবাপ্নোতি ন সুখং ন পরাং গতিম্ ||১৬-২৩||

yaḥ śāstravidhimutsṛjya vartate kāmakārataḥ . na sa siddhimavāpnoti na sukhaṃ na parāṃ gatim ||16-23||

Verse 24

তস্মাচ্ছাস্ত্রং প্রমাণং তে কার্যাকার্যব্যবস্থিতৌ | জ্ঞাত্বা শাস্ত্রবিধানোক্তং কর্ম কর্তুমিহার্হসি ||১৬-২৪||

tasmācchāstraṃ pramāṇaṃ te kāryākāryavyavasthitau . jñātvā śāstravidhānoktaṃ karma kartumihārhasi ||16-24||

Verse 25

ওঁ তত্সদিতি শ্রীমদ্ভগবদ্গীতাসূপনিষত্সু ব্রহ্মবিদ্যাযাং যোগশাস্ত্রে শ্রীকৃষ্ণার্জুনসংবাদে দৈবাসুরসম্পদ্বিভাগযোগো নাম ষোডশোঽধ্যাযঃ ||১৬||

OM tatsaditi śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu brahmavidyāyāṃ yogaśāstre śrīkṛṣṇārjunasaṃvāde daivāsurasampadvibhāgayogo nāma ṣoḍaśo.adhyāyaḥ ||16-25||