অধ্যায় 10

Verse 1

শ্রীভগবানুবাচ | ভূয এব মহাবাহো শৃণু মে পরমং বচঃ | যত্তেঽহং প্রীযমাণায বক্ষ্যামি হিতকাম্যযা ||১০-১||

śrībhagavānuvāca . bhūya eva mahābāho śṛṇu me paramaṃ vacaḥ . yatte.ahaṃ prīyamāṇāya vakṣyāmi hitakāmyayā ||10-1||

Verse 2

ন মে বিদুঃ সুরগণাঃ প্রভবং ন মহর্ষযঃ | অহমাদির্হি দেবানাং মহর্ষীণাং চ সর্বশঃ ||১০-২||

na me viduḥ suragaṇāḥ prabhavaṃ na maharṣayaḥ . ahamādirhi devānāṃ maharṣīṇāṃ ca sarvaśaḥ ||10-2||

Verse 3

যো মামজমনাদিং চ বেত্তি লোকমহেশ্বরম্ | অসম্মূঢঃ স মর্ত্যেষু সর্বপাপৈঃ প্রমুচ্যতে ||১০-৩||

yo māmajamanādiṃ ca vetti lokamaheśvaram . asammūḍhaḥ sa martyeṣu sarvapāpaiḥ pramucyate ||10-3||

Verse 4

বুদ্ধির্জ্ঞানমসম্মোহঃ ক্ষমা সত্যং দমঃ শমঃ | সুখং দুঃখং ভবোঽভাবো ভযং চাভযমেব চ ||১০-৪||

buddhirjñānamasammohaḥ kṣamā satyaṃ damaḥ śamaḥ . sukhaṃ duḥkhaṃ bhavo.abhāvo bhayaṃ cābhayameva ca ||10-4||

Verse 5

অহিংসা সমতা তুষ্টিস্তপো দানং যশোঽযশঃ | ভবন্তি ভাবা ভূতানাং মত্ত এব পৃথগ্বিধাঃ ||১০-৫||

ahiṃsā samatā tuṣṭistapo dānaṃ yaśo.ayaśaḥ . bhavanti bhāvā bhūtānāṃ matta eva pṛthagvidhāḥ ||10-5||

Verse 6

মহর্ষযঃ সপ্ত পূর্বে চত্বারো মনবস্তথা | মদ্ভাবা মানসা জাতা যেষাং লোক ইমাঃ প্রজাঃ ||১০-৬||

maharṣayaḥ sapta pūrve catvāro manavastathā . madbhāvā mānasā jātā yeṣāṃ loka imāḥ prajāḥ ||10-6||

Verse 7

এতাং বিভূতিং যোগং চ মম যো বেত্তি তত্ত্বতঃ | সোঽবিকম্পেন যোগেন যুজ্যতে নাত্র সংশযঃ ||১০-৭||

etāṃ vibhūtiṃ yogaṃ ca mama yo vetti tattvataḥ . so.avikampena yogena yujyate nātra saṃśayaḥ ||10-7||

Verse 8

অহং সর্বস্য প্রভবো মত্তঃ সর্বং প্রবর্ততে | ইতি মত্বা ভজন্তে মাং বুধা ভাবসমন্বিতাঃ ||১০-৮||

ahaṃ sarvasya prabhavo mattaḥ sarvaṃ pravartate . iti matvā bhajante māṃ budhā bhāvasamanvitāḥ ||10-8||

Verse 9

মচ্চিত্তা মদ্গতপ্রাণা বোধযন্তঃ পরস্পরম্ | কথযন্তশ্চ মাং নিত্যং তুষ্যন্তি চ রমন্তি চ ||১০-৯||

maccittā madgataprāṇā bodhayantaḥ parasparam . kathayantaśca māṃ nityaṃ tuṣyanti ca ramanti ca ||10-9||

Verse 10

তেষাং সততযুক্তানাং ভজতাং প্রীতিপূর্বকম্ | দদামি বুদ্ধিযোগং তং যেন মামুপযান্তি তে ||১০-১০||

teṣāṃ satatayuktānāṃ bhajatāṃ prītipūrvakam . dadāmi buddhiyogaṃ taṃ yena māmupayānti te ||10-10||

Verse 11

তেষামেবানুকম্পার্থমহমজ্ঞানজং তমঃ | নাশযাম্যাত্মভাবস্থো জ্ঞানদীপেন ভাস্বতা ||১০-১১||

teṣāmevānukampārthamahamajñānajaṃ tamaḥ . nāśayāmyātmabhāvastho jñānadīpena bhāsvatā ||10-11||

Verse 12

অর্জুন উবাচ | পরং ব্রহ্ম পরং ধাম পবিত্রং পরমং ভবান্ | পুরুষং শাশ্বতং দিব্যমাদিদেবমজং বিভুম্ ||১০-১২||

arjuna uvāca . paraṃ brahma paraṃ dhāma pavitraṃ paramaṃ bhavān . puruṣaṃ śāśvataṃ divyamādidevamajaṃ vibhum ||10-12||

Verse 13

আহুস্ত্বামৃষযঃ সর্বে দেবর্ষির্নারদস্তথা | অসিতো দেবলো ব্যাসঃ স্বযং চৈব ব্রবীষি মে ||১০-১৩||

āhustvāmṛṣayaḥ sarve devarṣirnāradastathā . asito devalo vyāsaḥ svayaṃ caiva bravīṣi me ||10-13||

Verse 14

সর্বমেতদৃতং মন্যে যন্মাং বদসি কেশব | ন হি তে ভগবন্ব্যক্তিং বিদুর্দেবা ন দানবাঃ ||১০-১৪||

sarvametadṛtaṃ manye yanmāṃ vadasi keśava . na hi te bhagavanvyaktiṃ vidurdevā na dānavāḥ ||10-14||

Verse 15

স্বযমেবাত্মনাত্মানং বেত্থ ত্বং পুরুষোত্তম | ভূতভাবন ভূতেশ দেবদেব জগত্পতে ||১০-১৫||

svayamevātmanātmānaṃ vettha tvaṃ puruṣottama . bhūtabhāvana bhūteśa devadeva jagatpate ||10-15||

Verse 16

বক্তুমর্হস্যশেষেণ দিব্যা হ্যাত্মবিভূতযঃ | যাভির্বিভূতিভির্লোকানিমাংস্ত্বং ব্যাপ্য তিষ্ঠসি ||১০-১৬||

vaktumarhasyaśeṣeṇa divyā hyātmavibhūtayaḥ . yābhirvibhūtibhirlokānimāṃstvaṃ vyāpya tiṣṭhasi ||10-16||

Verse 17

কথং বিদ্যামহং যোগিংস্ত্বাং সদা পরিচিন্তযন্ | কেষু কেষু চ ভাবেষু চিন্ত্যোঽসি ভগবন্মযা ||১০-১৭||

kathaṃ vidyāmahaṃ yogiṃstvāṃ sadā paricintayan . keṣu keṣu ca bhāveṣu cintyo.asi bhagavanmayā ||10-17||

Verse 18

বিস্তরেণাত্মনো যোগং বিভূতিং চ জনার্দন | ভূযঃ কথয তৃপ্তির্হি শৃণ্বতো নাস্তি মেঽমৃতম্ ||১০-১৮||

vistareṇātmano yogaṃ vibhūtiṃ ca janārdana . bhūyaḥ kathaya tṛptirhi śṛṇvato nāsti me.amṛtam ||10-18||

Verse 19

শ্রীভগবানুবাচ | হন্ত তে কথযিষ্যামি দিব্যা হ্যাত্মবিভূতযঃ | প্রাধান্যতঃ কুরুশ্রেষ্ঠ নাস্ত্যন্তো বিস্তরস্য মে ||১০-১৯||

śrībhagavānuvāca . hanta te kathayiṣyāmi divyā hyātmavibhūtayaḥ . prādhānyataḥ kuruśreṣṭha nāstyanto vistarasya me ||10-19||

Verse 20

অহমাত্মা গুডাকেশ সর্বভূতাশযস্থিতঃ | অহমাদিশ্চ মধ্যং চ ভূতানামন্ত এব চ ||১০-২০||

ahamātmā guḍākeśa sarvabhūtāśayasthitaḥ . ahamādiśca madhyaṃ ca bhūtānāmanta eva ca ||10-20||

Verse 21

আদিত্যানামহং বিষ্ণুর্জ্যোতিষাং রবিরংশুমান্ | মরীচির্মরুতামস্মি নক্ষত্রাণামহং শশী ||১০-২১||

ādityānāmahaṃ viṣṇurjyotiṣāṃ raviraṃśumān . marīcirmarutāmasmi nakṣatrāṇāmahaṃ śaśī ||10-21||

Verse 22

বেদানাং সামবেদোঽস্মি দেবানামস্মি বাসবঃ | ইন্দ্রিযাণাং মনশ্চাস্মি ভূতানামস্মি চেতনা ||১০-২২||

vedānāṃ sāmavedo.asmi devānāmasmi vāsavaḥ . indriyāṇāṃ manaścāsmi bhūtānāmasmi cetanā ||10-22||

Verse 23

রুদ্রাণাং শঙ্করশ্চাস্মি বিত্তেশো যক্ষরক্ষসাম্ | বসূনাং পাবকশ্চাস্মি মেরুঃ শিখরিণামহম্ ||১০-২৩||

rudrāṇāṃ śaṅkaraścāsmi vitteśo yakṣarakṣasām . vasūnāṃ pāvakaścāsmi meruḥ śikhariṇāmaham ||10-23||

Verse 24

পুরোধসাং চ মুখ্যং মাং বিদ্ধি পার্থ বৃহস্পতিম্ | সেনানীনামহং স্কন্দঃ সরসামস্মি সাগরঃ ||১০-২৪||

purodhasāṃ ca mukhyaṃ māṃ viddhi pārtha bṛhaspatim . senānīnāmahaṃ skandaḥ sarasāmasmi sāgaraḥ ||10-24||

Verse 25

মহর্ষীণাং ভৃগুরহং গিরামস্ম্যেকমক্ষরম্ | যজ্ঞানাং জপযজ্ঞোঽস্মি স্থাবরাণাং হিমালযঃ ||১০-২৫||

maharṣīṇāṃ bhṛgurahaṃ girāmasmyekamakṣaram . yajñānāṃ japayajño.asmi sthāvarāṇāṃ himālayaḥ ||10-25||

Verse 26

অশ্বত্থঃ সর্ববৃক্ষাণাং দেবর্ষীণাং চ নারদঃ | গন্ধর্বাণাং চিত্ররথঃ সিদ্ধানাং কপিলো মুনিঃ ||১০-২৬||

aśvatthaḥ sarvavṛkṣāṇāṃ devarṣīṇāṃ ca nāradaḥ . gandharvāṇāṃ citrarathaḥ siddhānāṃ kapilo muniḥ ||10-26||

Verse 27

উচ্চৈঃশ্রবসমশ্বানাং বিদ্ধি মামমৃতোদ্ভবম্ | ঐরাবতং গজেন্দ্রাণাং নরাণাং চ নরাধিপম্ ||১০-২৭||

uccaiḥśravasamaśvānāṃ viddhi māmamṛtodbhavam . airāvataṃ gajendrāṇāṃ narāṇāṃ ca narādhipam ||10-27||

Verse 28

আযুধানামহং বজ্রং ধেনূনামস্মি কামধুক্ | প্রজনশ্চাস্মি কন্দর্পঃ সর্পাণামস্মি বাসুকিঃ ||১০-২৮||

āyudhānāmahaṃ vajraṃ dhenūnāmasmi kāmadhuk . prajanaścāsmi kandarpaḥ sarpāṇāmasmi vāsukiḥ ||10-28||

Verse 29

অনন্তশ্চাস্মি নাগানাং বরুণো যাদসামহম্ | পিতৄণামর্যমা চাস্মি যমঃ সংযমতামহম্ ||১০-২৯||

anantaścāsmi nāgānāṃ varuṇo yādasāmaham . pitṝṇāmaryamā cāsmi yamaḥ saṃyamatāmaham ||10-29||

Verse 30

প্রহ্লাদশ্চাস্মি দৈত্যানাং কালঃ কলযতামহম্ | মৃগাণাং চ মৃগেন্দ্রোঽহং বৈনতেযশ্চ পক্ষিণাম্ ||১০-৩০||

prahlādaścāsmi daityānāṃ kālaḥ kalayatāmaham . mṛgāṇāṃ ca mṛgendro.ahaṃ vainateyaśca pakṣiṇām ||10-30||

Verse 31

পবনঃ পবতামস্মি রামঃ শস্ত্রভৃতামহম্ | ঝষাণাং মকরশ্চাস্মি স্রোতসামস্মি জাহ্নবী ||১০-৩১||

pavanaḥ pavatāmasmi rāmaḥ śastrabhṛtāmaham . jhaṣāṇāṃ makaraścāsmi srotasāmasmi jāhnavī ||10-31||

Verse 32

সর্গাণামাদিরন্তশ্চ মধ্যং চৈবাহমর্জুন | অধ্যাত্মবিদ্যা বিদ্যানাং বাদঃ প্রবদতামহম্ ||১০-৩২||

sargāṇāmādirantaśca madhyaṃ caivāhamarjuna . adhyātmavidyā vidyānāṃ vādaḥ pravadatāmaham ||10-32||

Verse 33

অক্ষরাণামকারোঽস্মি দ্বন্দ্বঃ সামাসিকস্য চ | অহমেবাক্ষযঃ কালো ধাতাহং বিশ্বতোমুখঃ ||১০-৩৩||

akṣarāṇāmakāro.asmi dvandvaḥ sāmāsikasya ca . ahamevākṣayaḥ kālo dhātāhaṃ viśvatomukhaḥ ||10-33||

Verse 34

মৃত্যুঃ সর্বহরশ্চাহমুদ্ভবশ্চ ভবিষ্যতাম্ | কীর্তিঃ শ্রীর্বাক্চ নারীণাং স্মৃতির্মেধা ধৃতিঃ ক্ষমা ||১০-৩৪||

mṛtyuḥ sarvaharaścāhamudbhavaśca bhaviṣyatām . kīrtiḥ śrīrvākca nārīṇāṃ smṛtirmedhā dhṛtiḥ kṣamā ||10-34||

Verse 35

বৃহত্সাম তথা সাম্নাং গাযত্রী ছন্দসামহম্ | মাসানাং মার্গশীর্ষোঽহমৃতূনাং কুসুমাকরঃ ||১০-৩৫||

bṛhatsāma tathā sāmnāṃ gāyatrī chandasāmaham . māsānāṃ mārgaśīrṣo.ahamṛtūnāṃ kusumākaraḥ ||10-35||

Verse 36

দ্যূতং ছলযতামস্মি তেজস্তেজস্বিনামহম্ | জযোঽস্মি ব্যবসাযোঽস্মি সত্ত্বং সত্ত্ববতামহম্ ||১০-৩৬||

dyūtaṃ chalayatāmasmi tejastejasvināmaham . jayo.asmi vyavasāyo.asmi sattvaṃ sattvavatāmaham ||10-36||

Verse 37

বৃষ্ণীনাং বাসুদেবোঽস্মি পাণ্ডবানাং ধনঞ্জযঃ | মুনীনামপ্যহং ব্যাসঃ কবীনামুশনা কবিঃ ||১০-৩৭||

vṛṣṇīnāṃ vāsudevo.asmi pāṇḍavānāṃ dhanañjayaḥ . munīnāmapyahaṃ vyāsaḥ kavīnāmuśanā kaviḥ ||10-37||

Verse 38

দণ্ডো দমযতামস্মি নীতিরস্মি জিগীষতাম্ | মৌনং চৈবাস্মি গুহ্যানাং জ্ঞানং জ্ঞানবতামহম্ ||১০-৩৮||

daṇḍo damayatāmasmi nītirasmi jigīṣatām . maunaṃ caivāsmi guhyānāṃ jñānaṃ jñānavatāmaham ||10-38||

Verse 39

যচ্চাপি সর্বভূতানাং বীজং তদহমর্জুন | ন তদস্তি বিনা যত্স্যান্মযা ভূতং চরাচরম্ ||১০-৩৯||

yaccāpi sarvabhūtānāṃ bījaṃ tadahamarjuna . na tadasti vinā yatsyānmayā bhūtaṃ carācaram ||10-39||

Verse 40

নান্তোঽস্তি মম দিব্যানাং বিভূতীনাং পরন্তপ | এষ তূদ্দেশতঃ প্রোক্তো বিভূতের্বিস্তরো মযা ||১০-৪০||

nānto.asti mama divyānāṃ vibhūtīnāṃ parantapa . eṣa tūddeśataḥ prokto vibhūtervistaro mayā ||10-40||

Verse 41

যদ্যদ্বিভূতিমত্সত্ত্বং শ্রীমদূর্জিতমেব বা | তত্তদেবাবগচ্ছ ত্বং মম তেজোংঽশসম্ভবম্ ||১০-৪১||

yadyadvibhūtimatsattvaṃ śrīmadūrjitameva vā . tattadevāvagaccha tvaṃ mama tejoṃśasambhavam ||10-41||

Verse 42

অথবা বহুনৈতেন কিং জ্ঞাতেন তবার্জুন | বিষ্টভ্যাহমিদং কৃত্স্নমেকাংশেন স্থিতো জগত্ ||১০-৪২||

athavā bahunaitena kiṃ jñātena tavārjuna . viṣṭabhyāhamidaṃ kṛtsnamekāṃśena sthito jagat ||10-42||

Verse 43

ওঁ তত্সদিতি শ্রীমদ্ভগবদ্গীতাসূপনিষত্সু ব্রহ্মবিদ্যাযাং যোগশাস্ত্রে শ্রীকৃষ্ণার্জুনসংবাদে বিভূতিযোগো নাম দশমোঽধ্যাযঃ ||১০||

OM tatsaditi śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu brahmavidyāyāṃ yogaśāstre śrīkṛṣṇārjunasaṃvāde vibhūtiyogo nāma daśamo.adhyāyaḥ ||10-43||