అధ్యాయం 14
Verse 1
శ్రీభగవానువాచ | పరం భూయః ప్రవక్ష్యామి జ్ఞానానాం జ్ఞానముత్తమమ్ | యజ్జ్ఞాత్వా మునయః సర్వే పరాం సిద్ధిమితో గతాః ||౧౪-౧||
śrībhagavānuvāca . paraṃ bhūyaḥ pravakṣyāmi jñānānāṃ jñānamuttamam . yajjñātvā munayaḥ sarve parāṃ siddhimito gatāḥ ||14-1||
Verse 2
ఇదం జ్ఞానముపాశ్రిత్య మమ సాధర్మ్యమాగతాః | సర్గేఽపి నోపజాయన్తే ప్రలయే న వ్యథన్తి చ ||౧౪-౨||
idaṃ jñānamupāśritya mama sādharmyamāgatāḥ . sarge.api nopajāyante pralaye na vyathanti ca ||14-2||
Verse 3
మమ యోనిర్మహద్ బ్రహ్మ తస్మిన్గర్భం దధామ్యహమ్ | సమ్భవః సర్వభూతానాం తతో భవతి భారత ||౧౪-౩||
mama yonirmahad brahma tasmingarbhaṃ dadhāmyaham . sambhavaḥ sarvabhūtānāṃ tato bhavati bhārata ||14-3||
Verse 4
సర్వయోనిషు కౌన్తేయ మూర్తయః సమ్భవన్తి యాః | తాసాం బ్రహ్మ మహద్యోనిరహం బీజప్రదః పితా ||౧౪-౪||
sarvayoniṣu kaunteya mūrtayaḥ sambhavanti yāḥ . tāsāṃ brahma mahadyonirahaṃ bījapradaḥ pitā ||14-4||
Verse 5
సత్త్వం రజస్తమ ఇతి గుణాః ప్రకృతిసమ్భవాః | నిబధ్నన్తి మహాబాహో దేహే దేహినమవ్యయమ్ ||౧౪-౫||
sattvaṃ rajastama iti guṇāḥ prakṛtisambhavāḥ . nibadhnanti mahābāho dehe dehinamavyayam ||14-5||
Verse 6
తత్ర సత్త్వం నిర్మలత్వాత్ప్రకాశకమనామయమ్ | సుఖసఙ్గేన బధ్నాతి జ్ఞానసఙ్గేన చానఘ ||౧౪-౬||
tatra sattvaṃ nirmalatvātprakāśakamanāmayam . sukhasaṅgena badhnāti jñānasaṅgena cānagha ||14-6||
Verse 7
రజో రాగాత్మకం విద్ధి తృష్ణాసఙ్గసముద్భవమ్ | తన్నిబధ్నాతి కౌన్తేయ కర్మసఙ్గేన దేహినమ్ ||౧౪-౭||
rajo rāgātmakaṃ viddhi tṛṣṇāsaṅgasamudbhavam . tannibadhnāti kaunteya karmasaṅgena dehinam ||14-7||
Verse 8
తమస్త్వజ్ఞానజం విద్ధి మోహనం సర్వదేహినామ్ | ప్రమాదాలస్యనిద్రాభిస్తన్నిబధ్నాతి భారత ||౧౪-౮||
tamastvajñānajaṃ viddhi mohanaṃ sarvadehinām . pramādālasyanidrābhistannibadhnāti bhārata ||14-8||
Verse 9
సత్త్వం సుఖే సఞ్జయతి రజః కర్మణి భారత | జ్ఞానమావృత్య తు తమః ప్రమాదే సఞ్జయత్యుత ||౧౪-౯||
sattvaṃ sukhe sañjayati rajaḥ karmaṇi bhārata . jñānamāvṛtya tu tamaḥ pramāde sañjayatyuta ||14-9||
Verse 10
రజస్తమశ్చాభిభూయ సత్త్వం భవతి భారత | రజః సత్త్వం తమశ్చైవ తమః సత్త్వం రజస్తథా ||౧౪-౧౦||
rajastamaścābhibhūya sattvaṃ bhavati bhārata . rajaḥ sattvaṃ tamaścaiva tamaḥ sattvaṃ rajastathā ||14-10||
Verse 11
సర్వద్వారేషు దేహేఽస్మిన్ప్రకాశ ఉపజాయతే | జ్ఞానం యదా తదా విద్యాద్వివృద్ధం సత్త్వమిత్యుత ||౧౪-౧౧||
sarvadvāreṣu dehe.asminprakāśa upajāyate . jñānaṃ yadā tadā vidyādvivṛddhaṃ sattvamityuta ||14-11||
Verse 12
లోభః ప్రవృత్తిరారమ్భః కర్మణామశమః స్పృహా | రజస్యేతాని జాయన్తే వివృద్ధే భరతర్షభ ||౧౪-౧౨||
lobhaḥ pravṛttirārambhaḥ karmaṇāmaśamaḥ spṛhā . rajasyetāni jāyante vivṛddhe bharatarṣabha ||14-12||
Verse 13
అప్రకాశోఽప్రవృత్తిశ్చ ప్రమాదో మోహ ఏవ చ | తమస్యేతాని జాయన్తే వివృద్ధే కురునన్దన ||౧౪-౧౩||
aprakāśo.apravṛttiśca pramādo moha eva ca . tamasyetāni jāyante vivṛddhe kurunandana ||14-13||
Verse 14
యదా సత్త్వే ప్రవృద్ధే తు ప్రలయం యాతి దేహభృత్ | తదోత్తమవిదాం లోకానమలాన్ప్రతిపద్యతే ||౧౪-౧౪||
yadā sattve pravṛddhe tu pralayaṃ yāti dehabhṛt . tadottamavidāṃ lokānamalānpratipadyate ||14-14||
Verse 15
రజసి ప్రలయం గత్వా కర్మసఙ్గిషు జాయతే | తథా ప్రలీనస్తమసి మూఢయోనిషు జాయతే ||౧౪-౧౫||
rajasi pralayaṃ gatvā karmasaṅgiṣu jāyate . tathā pralīnastamasi mūḍhayoniṣu jāyate ||14-15||
Verse 16
కర్మణః సుకృతస్యాహుః సాత్త్వికం నిర్మలం ఫలమ్ | రజసస్తు ఫలం దుఃఖమజ్ఞానం తమసః ఫలమ్ ||౧౪-౧౬||
karmaṇaḥ sukṛtasyāhuḥ sāttvikaṃ nirmalaṃ phalam . rajasastu phalaṃ duḥkhamajñānaṃ tamasaḥ phalam ||14-16||
Verse 17
సత్త్వాత్సఞ్జాయతే జ్ఞానం రజసో లోభ ఏవ చ | ప్రమాదమోహౌ తమసో భవతోఽజ్ఞానమేవ చ ||౧౪-౧౭||
sattvātsañjāyate jñānaṃ rajaso lobha eva ca . pramādamohau tamaso bhavato.ajñānameva ca ||14-17||
Verse 18
ఊర్ధ్వం గచ్ఛన్తి సత్త్వస్థా మధ్యే తిష్ఠన్తి రాజసాః | జఘన్యగుణవృత్తిస్థా అధో గచ్ఛన్తి తామసాః ||౧౪-౧౮||
ūrdhvaṃ gacchanti sattvasthā madhye tiṣṭhanti rājasāḥ . jaghanyaguṇavṛttisthā adho gacchanti tāmasāḥ ||14-18||
Verse 19
నాన్యం గుణేభ్యః కర్తారం యదా ద్రష్టానుపశ్యతి | గుణేభ్యశ్చ పరం వేత్తి మద్భావం సోఽధిగచ్ఛతి ||౧౪-౧౯||
nānyaṃ guṇebhyaḥ kartāraṃ yadā draṣṭānupaśyati . guṇebhyaśca paraṃ vetti madbhāvaṃ so.adhigacchati ||14-19||
Verse 20
గుణానేతానతీత్య త్రీన్దేహీ దేహసముద్భవాన్ | జన్మమృత్యుజరాదుఃఖైర్విముక్తోఽమృతమశ్నుతే ||౧౪-౨౦||
guṇānetānatītya trīndehī dehasamudbhavān . janmamṛtyujarāduḥkhairvimukto.amṛtamaśnute ||14-20||
Verse 21
అర్జున ఉవాచ | కైర్లిఙ్గైస్త్రీన్గుణానేతానతీతో భవతి ప్రభో | కిమాచారః కథం చైతాంస్త్రీన్గుణానతివర్తతే ||౧౪-౨౧||
arjuna uvāca . kairliṅgaistrīnguṇānetānatīto bhavati prabho . kimācāraḥ kathaṃ caitāṃstrīnguṇānativartate ||14-21||
Verse 22
శ్రీభగవానువాచ | ప్రకాశం చ ప్రవృత్తిం చ మోహమేవ చ పాణ్డవ | న ద్వేష్టి సమ్ప్రవృత్తాని న నివృత్తాని కాఙ్క్షతి ||౧౪-౨౨||
śrībhagavānuvāca . prakāśaṃ ca pravṛttiṃ ca mohameva ca pāṇḍava . na dveṣṭi sampravṛttāni na nivṛttāni kāṅkṣati ||14-22||
Verse 23
ఉదాసీనవదాసీనో గుణైర్యో న విచాల్యతే | గుణా వర్తన్త ఇత్యేవం యోఽవతిష్ఠతి నేఙ్గతే ||౧౪-౨౩||
udāsīnavadāsīno guṇairyo na vicālyate . guṇā vartanta ityevaṃ yo.avatiṣṭhati neṅgate ||14-23||
Verse 24
సమదుఃఖసుఖః స్వస్థః సమలోష్టాశ్మకాఞ్చనః | తుల్యప్రియాప్రియో ధీరస్తుల్యనిన్దాత్మసంస్తుతిః ||౧౪-౨౪||
samaduḥkhasukhaḥ svasthaḥ samaloṣṭāśmakāñcanaḥ . tulyapriyāpriyo dhīrastulyanindātmasaṃstutiḥ ||14-24||
Verse 25
మానాపమానయోస్తుల్యస్తుల్యో మిత్రారిపక్షయోః | సర్వారమ్భపరిత్యాగీ గుణాతీతః స ఉచ్యతే ||౧౪-౨౫||
mānāpamānayostulyastulyo mitrāripakṣayoḥ . sarvārambhaparityāgī guṇātītaḥ sa ucyate ||14-25||
Verse 26
మాం చ యోఽవ్యభిచారేణ భక్తియోగేన సేవతే | స గుణాన్సమతీత్యైతాన్బ్రహ్మభూయాయ కల్పతే ||౧౪-౨౬||
māṃ ca yo.avyabhicāreṇa bhaktiyogena sevate . sa guṇānsamatītyaitānbrahmabhūyāya kalpate ||14-26||
Verse 27
బ్రహ్మణో హి ప్రతిష్ఠాహమమృతస్యావ్యయస్య చ | శాశ్వతస్య చ ధర్మస్య సుఖస్యైకాన్తికస్య చ ||౧౪-౨౭||
brahmaṇo hi pratiṣṭhāhamamṛtasyāvyayasya ca . śāśvatasya ca dharmasya sukhasyaikāntikasya ca ||14-27||
Verse 28
ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే గుణత్రయవిభాగయోగో నామ చతుర్దశోఽధ్యాయః ||౧౪||
OM tatsaditi śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu brahmavidyāyāṃ yogaśāstre śrīkṛṣṇārjunasaṃvāde guṇatrayavibhāgayogo nāma caturdaśo.adhyāyaḥ ||14-28||