Language
© 2025 natured.in

باب 15

Verse 1

شَْرَِیبھَگَوَانَُوَاچَ | اُورَْدھَْوَمَُولَمَدھَہشَاکھَمَشَْوَتَْتھَں پَْرَاہَُرَوَْیَیَمَْ | چھَنَْدَاںسَِ یَسَْیَ پَرَْنَانَِ یَسَْتَں وَےدَ سَ وَےدَوَِتَْ ||۱۵-۱||

śrībhagavānuvāca . ūrdhvamūlamadhaḥśākhamaśvatthaṃ prāhuravyayam . chandāṃsi yasya parṇāni yastaṃ veda sa vedavit ||15-1||

Verse 2

اَدھَشَْچَورَْدھَْوَں پَْرَسَْرِتَاسَْتَسَْیَ شَاکھَا گَُنَپَْرَوَْرِدَْدھَا وَِشَیَپَْرَوَالَاہ | اَدھَشَْچَ مَُولَانَْیَنَُسَنَْتَتَانَِ کَرَْمَانَُبَنَْدھَِینَِ مَنَُشَْیَلَوکَے ||۱۵-۲||

adhaścordhvaṃ prasṛtāstasya śākhā guṇapravṛddhā viṣayapravālāḥ . adhaśca mūlānyanusantatāni karmānubandhīni manuṣyaloke ||15-2||

Verse 3

نَ رَُوپَمَسَْیَےہَ تَتھَوپَلَبھَْیَتَے نَانَْتَو نَ چَادَِرَْنَ چَ سَمَْپَْرَتَِشَْٹھَا | اَشَْوَتَْتھَمَےنَں سَُوَِرَُوڈھَمَُولَں اَسَنَْگَشَسَْتَْرَےنَ دَْرِڈھَےنَ چھَِتَْتَْوَا ||۱۵-۳||

na rūpamasyeha tathopalabhyate nānto na cādirna ca sampratiṣṭhā . aśvatthamenaṃ suvirūḍhamūlaṃ asaṅgaśastreṇa dṛḍhena chittvā ||15-3||

Verse 4

تَتَہ پَدَں تَتَْپَرَِمَارَْگَِتَوَْیَں یَسَْمَِنَْگَتَا نَ نَِوَرَْتَنَْتَِ بھَُویَہ | تَمَےوَ چَادَْیَں پَُرَُشَں پَْرَپَدَْیَے | یَتَہ پَْرَوَْرِتَْتَِہ پَْرَسَْرِتَا پَُرَانَِی ||۱۵-۴||

tataḥ padaṃ tatparimārgitavyaṃ yasmingatā na nivartanti bhūyaḥ . tameva cādyaṃ puruṣaṃ prapadye . yataḥ pravṛttiḥ prasṛtā purāṇī ||15-4||

Verse 5

نَِرَْمَانَمَوہَا جَِتَسَنَْگَدَوشَا اَدھَْیَاتَْمَنَِتَْیَا وَِنَِوَْرِتَْتَکَامَاہ | دَْوَنَْدَْوَےرَْوَِمَُکَْتَاہ سَُکھَدَُہکھَسَںجَْنَےرَْ- گَچَْچھَنَْتَْیَمَُوڈھَاہ پَدَمَوَْیَیَں تَتَْ ||۱۵-۵||

nirmānamohā jitasaṅgadoṣā adhyātmanityā vinivṛttakāmāḥ . dvandvairvimuktāḥ sukhaduḥkhasaṃjñaira- gacchantyamūḍhāḥ padamavyayaṃ tat ||15-5||

Verse 6

نَ تَدَْبھَاسَیَتَے سَُورَْیَو نَ شَشَانَْکَو نَ پَاوَکَہ | یَدَْگَتَْوَا نَ نَِوَرَْتَنَْتَے تَدَْدھَامَ پَرَمَں مَمَ ||۱۵-۶||

na tadbhāsayate sūryo na śaśāṅko na pāvakaḥ . yadgatvā na nivartante taddhāma paramaṃ mama ||15-6||

Verse 7

مَمَےوَاںشَو جَِیوَلَوکَے جَِیوَبھَُوتَہ سَنَاتَنَہ | مَنَہشَشَْٹھَانَِینَْدَْرَِیَانَِ پَْرَکَْرِتَِسَْتھَانَِ کَرَْشَتَِ ||۱۵-۷||

mamaivāṃśo jīvaloke jīvabhūtaḥ sanātanaḥ . manaḥṣaṣṭhānīndriyāṇi prakṛtisthāni karṣati ||15-7||

Verse 8

شَرَِیرَں یَدَوَاپَْنَوتَِ یَچَْچَاپَْیَُتَْکَْرَامَتَِیشَْوَرَہ | گَْرِہَِیتَْوَےتَانَِ سَںیَاتَِ وَایَُرَْگَنَْدھَانَِوَاشَیَاتَْ ||۱۵-۸||

śarīraṃ yadavāpnoti yaccāpyutkrāmatīśvaraḥ . gṛhitvaitāni saṃyāti vāyurgandhānivāśayāt ||15-8||

Verse 9

شَْرَوتَْرَں چَکَْشَُہ سَْپَرَْشَنَں چَ رَسَنَں گھَْرَانَمَےوَ چَ | اَدھَِشَْٹھَایَ مَنَشَْچَایَں وَِشَیَانَُپَسَےوَتَے ||۱۵-۹||

śrotraṃ cakṣuḥ sparśanaṃ ca rasanaṃ ghrāṇameva ca . adhiṣṭhāya manaścāyaṃ viṣayānupasevate ||15-9||

Verse 10

اُتَْکَْرَامَنَْتَں سَْتھَِتَں وَاپَِ بھَُنَْجَانَں وَا گَُنَانَْوَِتَمَْ | وَِمَُوڈھَا نَانَُپَشَْیَنَْتَِ پَشَْیَنَْتَِ جَْنَانَچَکَْشَُشَہ ||۱۵-۱۰||

utkrāmantaṃ sthitaṃ vāpi bhuñjānaṃ vā guṇānvitam . vimūḍhā nānupaśyanti paśyanti jñānacakṣuṣaḥ ||15-10||

Verse 11

یَتَنَْتَو یَوگَِنَشَْچَےنَں پَشَْیَنَْتَْیَاتَْمَنَْیَوَسَْتھَِتَمَْ | یَتَنَْتَوऽپَْیَکَْرِتَاتَْمَانَو نَےنَں پَشَْیَنَْتَْیَچَےتَسَہ ||۱۵-۱۱||

yatanto yoginaścainaṃ paśyantyātmanyavasthitam . yatanto.apyakṛtātmāno nainaṃ paśyantyacetasaḥ ||15-11||

Verse 12

یَدَادَِتَْیَگَتَں تَےجَو جَگَدَْبھَاسَیَتَےऽکھَِلَمَْ | یَچَْچَنَْدَْرَمَسَِ یَچَْچَاگَْنَو تَتَْتَےجَو وَِدَْدھَِ مَامَکَمَْ ||۱۵-۱۲||

yadādityagataṃ tejo jagadbhāsayate.akhilam . yaccandramasi yaccāgnau tattejo viddhi māmakam ||15-12||

Verse 13

گَامَاوَِشَْیَ چَ بھَُوتَانَِ دھَارَیَامَْیَہَمَوجَسَا | پَُشَْنَامَِ چَوشَدھَِیہ سَرَْوَاہ سَومَو بھَُوتَْوَا رَسَاتَْمَکَہ ||۱۵-۱۳||

gāmāviśya ca bhūtāni dhārayāmyahamojasā . puṣṇāmi cauṣadhīḥ sarvāḥ somo bhūtvā rasātmakaḥ ||15-13||

Verse 14

اَہَں وَےشَْوَانَرَو بھَُوتَْوَا پَْرَانَِنَاں دَےہَمَاشَْرَِتَہ | پَْرَانَاپَانَسَمَایَُکَْتَہ پَچَامَْیَنَْنَں چَتَُرَْوَِدھَمَْ ||۱۵-۱۴||

ahaṃ vaiśvānaro bhūtvā prāṇināṃ dehamāśritaḥ . prāṇāpānasamāyuktaḥ pacāmyannaṃ caturvidham ||15-14||

Verse 15

سَرَْوَسَْیَ چَاہَں ہَْرِدَِ سَنَْنَِوَِشَْٹَو مَتَْتَہ سَْمَْرِتَِرَْجَْنَانَمَپَوہَنَنَْچَ | وَےدَےشَْچَ سَرَْوَےرَہَمَےوَ وَےدَْیَو وَےدَانَْتَکَْرِدَْوَےدَوَِدَےوَ چَاہَمَْ ||۱۵-۱۵||

sarvasya cāhaṃ hṛdi sanniviṣṭo mattaḥ smṛtirjñānamapohanañca . vedaiśca sarvairahameva vedyo vedāntakṛdvedavideva cāham ||15-15||

Verse 16

دَْوَاوَِمَو پَُرَُشَو لَوکَے کَْشَرَشَْچَاکَْشَرَ اےوَ چَ | کَْشَرَہ سَرَْوَانَِ بھَُوتَانَِ کَُوٹَسَْتھَوऽکَْشَرَ اُچَْیَتَے ||۱۵-۱۶||

dvāvimau puruṣau loke kṣaraścākṣara eva ca . kṣaraḥ sarvāṇi bhūtāni kūṭastho.akṣara ucyate ||15-16||

Verse 17

اُتَْتَمَہ پَُرَُشَسَْتَْوَنَْیَہ پَرَمَاتَْمَےتَْیَُدھَاہَْرِتَہ | یَو لَوکَتَْرَیَمَاوَِشَْیَ بَِبھَرَْتَْیَوَْیَیَ اِیشَْوَرَہ ||۱۵-۱۷||

uttamaḥ puruṣastvanyaḥ paramātmetyudhāhṛtaḥ . yo lokatrayamāviśya bibhartyavyaya īśvaraḥ ||15-17||

Verse 18

یَسَْمَاتَْکَْشَرَمَتَِیتَوऽہَمَکَْشَرَادَپَِ چَوتَْتَمَہ | اَتَوऽسَْمَِ لَوکَے وَےدَے چَ پَْرَتھَِتَہ پَُرَُشَوتَْتَمَہ ||۱۵-۱۸||

yasmātkṣaramatīto.ahamakṣarādapi cottamaḥ . ato.asmi loke vedeca prathitaḥ puruṣottamaḥ ||15-18||

Verse 19

یَو مَامَےوَمَسَمَْمَُوڈھَو جَانَاتَِ پَُرَُشَوتَْتَمَمَْ | سَ سَرَْوَوَِدَْبھَجَتَِ مَاں سَرَْوَبھَاوَےنَ بھَارَتَ ||۱۵-۱۹||

yo māmevamasammūḍho jānāti puruṣottamam . sa sarvavidbhajati māṃ sarvabhāvena bhārata ||15-19||

Verse 20

اِتَِ گَُہَْیَتَمَں شَاسَْتَْرَمَِدَمَُکَْتَں مَیَانَگھَ | اےتَدَْبَُدَْدھَْوَا بَُدَْدھَِمَانَْسَْیَاتَْکَْرِتَکَْرِتَْیَشَْچَ بھَارَتَ ||۱۵-۲۰||

iti guhyatamaṃ śāstramidamuktaṃ mayānagha . etadbuddhvā buddhimānsyātkṛtakṛtyaśca bhārata ||15-20||

Verse 21

اومْ تَتَْسَدَِتَِ شَْرَِیمَدَْبھَگَوَدَْگَِیتَاسَُوپَنَِشَتَْسَُ بَْرَہَْمَوَِدَْیَایَاں یَوگَشَاسَْتَْرَے شَْرَِیکَْرِشَْنَارَْجَُنَ سَںوَادَے پَُرَُشَوتَْتَمَیَوگَو نَامَ پَنَْچَدَشَوऽدھَْیَایَہ ||۱۵||

OM tatsaditi śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu brahmavidyāyāṃ yogaśāstre śrīkṛṣṇārjuna saṃvāde puruṣottamayogo nāma pañcadaśo.adhyāyaḥ ||15-21||