അദ്ധ്യായം 14
Verse 1
ശ്രീഭഗവാനുവാച | പരം ഭൂയഃ പ്രവക്ഷ്യാമി ജ്ഞാനാനാം ജ്ഞാനമുത്തമമ് | യജ്ജ്ഞാത്വാ മുനയഃ സര്വേ പരാം സിദ്ധിമിതോ ഗതാഃ ||൧൪-൧||
śrībhagavānuvāca . paraṃ bhūyaḥ pravakṣyāmi jñānānāṃ jñānamuttamam . yajjñātvā munayaḥ sarve parāṃ siddhimito gatāḥ ||14-1||
Verse 2
ഇദം ജ്ഞാനമുപാശ്രിത്യ മമ സാധര്മ്യമാഗതാഃ | സര്ഗേഽപി നോപജായന്തേ പ്രലയേ ന വ്യഥന്തി ച ||൧൪-൨||
idaṃ jñānamupāśritya mama sādharmyamāgatāḥ . sarge.api nopajāyante pralaye na vyathanti ca ||14-2||
Verse 3
മമ യോനിര്മഹദ് ബ്രഹ്മ തസ്മിന്ഗര്ഭം ദധാമ്യഹമ് | സമ്ഭവഃ സര്വഭൂതാനാം തതോ ഭവതി ഭാരത ||൧൪-൩||
mama yonirmahad brahma tasmingarbhaṃ dadhāmyaham . sambhavaḥ sarvabhūtānāṃ tato bhavati bhārata ||14-3||
Verse 4
സര്വയോനിഷു കൌന്തേയ മൂര്തയഃ സമ്ഭവന്തി യാഃ | താസാം ബ്രഹ്മ മഹദ്യോനിരഹം ബീജപ്രദഃ പിതാ ||൧൪-൪||
sarvayoniṣu kaunteya mūrtayaḥ sambhavanti yāḥ . tāsāṃ brahma mahadyonirahaṃ bījapradaḥ pitā ||14-4||
Verse 5
സത്ത്വം രജസ്തമ ഇതി ഗുണാഃ പ്രകൃതിസമ്ഭവാഃ | നിബധ്നന്തി മഹാബാഹോ ദേഹേ ദേഹിനമവ്യയമ് ||൧൪-൫||
sattvaṃ rajastama iti guṇāḥ prakṛtisambhavāḥ . nibadhnanti mahābāho dehe dehinamavyayam ||14-5||
Verse 6
തത്ര സത്ത്വം നിര്മലത്വാത്പ്രകാശകമനാമയമ് | സുഖസങ്ഗേന ബധ്നാതി ജ്ഞാനസങ്ഗേന ചാനഘ ||൧൪-൬||
tatra sattvaṃ nirmalatvātprakāśakamanāmayam . sukhasaṅgena badhnāti jñānasaṅgena cānagha ||14-6||
Verse 7
രജോ രാഗാത്മകം വിദ്ധി തൃഷ്ണാസങ്ഗസമുദ്ഭവമ് | തന്നിബധ്നാതി കൌന്തേയ കര്മസങ്ഗേന ദേഹിനമ് ||൧൪-൭||
rajo rāgātmakaṃ viddhi tṛṣṇāsaṅgasamudbhavam . tannibadhnāti kaunteya karmasaṅgena dehinam ||14-7||
Verse 8
തമസ്ത്വജ്ഞാനജം വിദ്ധി മോഹനം സര്വദേഹിനാമ് | പ്രമാദാലസ്യനിദ്രാഭിസ്തന്നിബധ്നാതി ഭാരത ||൧൪-൮||
tamastvajñānajaṃ viddhi mohanaṃ sarvadehinām . pramādālasyanidrābhistannibadhnāti bhārata ||14-8||
Verse 9
സത്ത്വം സുഖേ സഞ്ജയതി രജഃ കര്മണി ഭാരത | ജ്ഞാനമാവൃത്യ തു തമഃ പ്രമാദേ സഞ്ജയത്യുത ||൧൪-൯||
sattvaṃ sukhe sañjayati rajaḥ karmaṇi bhārata . jñānamāvṛtya tu tamaḥ pramāde sañjayatyuta ||14-9||
Verse 10
രജസ്തമശ്ചാഭിഭൂയ സത്ത്വം ഭവതി ഭാരത | രജഃ സത്ത്വം തമശ്ചൈവ തമഃ സത്ത്വം രജസ്തഥാ ||൧൪-൧൦||
rajastamaścābhibhūya sattvaṃ bhavati bhārata . rajaḥ sattvaṃ tamaścaiva tamaḥ sattvaṃ rajastathā ||14-10||
Verse 11
സര്വദ്വാരേഷു ദേഹേഽസ്മിന്പ്രകാശ ഉപജായതേ | ജ്ഞാനം യദാ തദാ വിദ്യാദ്വിവൃദ്ധം സത്ത്വമിത്യുത ||൧൪-൧൧||
sarvadvāreṣu dehe.asminprakāśa upajāyate . jñānaṃ yadā tadā vidyādvivṛddhaṃ sattvamityuta ||14-11||
Verse 12
ലോഭഃ പ്രവൃത്തിരാരമ്ഭഃ കര്മണാമശമഃ സ്പൃഹാ | രജസ്യേതാനി ജായന്തേ വിവൃദ്ധേ ഭരതര്ഷഭ ||൧൪-൧൨||
lobhaḥ pravṛttirārambhaḥ karmaṇāmaśamaḥ spṛhā . rajasyetāni jāyante vivṛddhe bharatarṣabha ||14-12||
Verse 13
അപ്രകാശോഽപ്രവൃത്തിശ്ച പ്രമാദോ മോഹ ഏവ ച | തമസ്യേതാനി ജായന്തേ വിവൃദ്ധേ കുരുനന്ദന ||൧൪-൧൩||
aprakāśo.apravṛttiśca pramādo moha eva ca . tamasyetāni jāyante vivṛddhe kurunandana ||14-13||
Verse 14
യദാ സത്ത്വേ പ്രവൃദ്ധേ തു പ്രലയം യാതി ദേഹഭൃത് | തദോത്തമവിദാം ലോകാനമലാന്പ്രതിപദ്യതേ ||൧൪-൧൪||
yadā sattve pravṛddhe tu pralayaṃ yāti dehabhṛt . tadottamavidāṃ lokānamalānpratipadyate ||14-14||
Verse 15
രജസി പ്രലയം ഗത്വാ കര്മസങ്ഗിഷു ജായതേ | തഥാ പ്രലീനസ്തമസി മൂഢയോനിഷു ജായതേ ||൧൪-൧൫||
rajasi pralayaṃ gatvā karmasaṅgiṣu jāyate . tathā pralīnastamasi mūḍhayoniṣu jāyate ||14-15||
Verse 16
കര്മണഃ സുകൃതസ്യാഹുഃ സാത്ത്വികം നിര്മലം ഫലമ് | രജസസ്തു ഫലം ദുഃഖമജ്ഞാനം തമസഃ ഫലമ് ||൧൪-൧൬||
karmaṇaḥ sukṛtasyāhuḥ sāttvikaṃ nirmalaṃ phalam . rajasastu phalaṃ duḥkhamajñānaṃ tamasaḥ phalam ||14-16||
Verse 17
സത്ത്വാത്സഞ്ജായതേ ജ്ഞാനം രജസോ ലോഭ ഏവ ച | പ്രമാദമോഹൌ തമസോ ഭവതോഽജ്ഞാനമേവ ച ||൧൪-൧൭||
sattvātsañjāyate jñānaṃ rajaso lobha eva ca . pramādamohau tamaso bhavato.ajñānameva ca ||14-17||
Verse 18
ഊര്ധ്വം ഗച്ഛന്തി സത്ത്വസ്ഥാ മധ്യേ തിഷ്ഠന്തി രാജസാഃ | ജഘന്യഗുണവൃത്തിസ്ഥാ അധോ ഗച്ഛന്തി താമസാഃ ||൧൪-൧൮||
ūrdhvaṃ gacchanti sattvasthā madhye tiṣṭhanti rājasāḥ . jaghanyaguṇavṛttisthā adho gacchanti tāmasāḥ ||14-18||
Verse 19
നാന്യം ഗുണേഭ്യഃ കര്താരം യദാ ദ്രഷ്ടാനുപശ്യതി | ഗുണേഭ്യശ്ച പരം വേത്തി മദ്ഭാവം സോഽധിഗച്ഛതി ||൧൪-൧൯||
nānyaṃ guṇebhyaḥ kartāraṃ yadā draṣṭānupaśyati . guṇebhyaśca paraṃ vetti madbhāvaṃ so.adhigacchati ||14-19||
Verse 20
ഗുണാനേതാനതീത്യ ത്രീന്ദേഹീ ദേഹസമുദ്ഭവാന് | ജന്മമൃത്യുജരാദുഃഖൈര്വിമുക്തോഽമൃതമശ്നുതേ ||൧൪-൨൦||
guṇānetānatītya trīndehī dehasamudbhavān . janmamṛtyujarāduḥkhairvimukto.amṛtamaśnute ||14-20||
Verse 21
അര്ജുന ഉവാച | കൈര്ലിങ്ഗൈസ്ത്രീന്ഗുണാനേതാനതീതോ ഭവതി പ്രഭോ | കിമാചാരഃ കഥം ചൈതാംസ്ത്രീന്ഗുണാനതിവര്തതേ ||൧൪-൨൧||
arjuna uvāca . kairliṅgaistrīnguṇānetānatīto bhavati prabho . kimācāraḥ kathaṃ caitāṃstrīnguṇānativartate ||14-21||
Verse 22
ശ്രീഭഗവാനുവാച | പ്രകാശം ച പ്രവൃത്തിം ച മോഹമേവ ച പാണ്ഡവ | ന ദ്വേഷ്ടി സമ്പ്രവൃത്താനി ന നിവൃത്താനി കാങ്ക്ഷതി ||൧൪-൨൨||
śrībhagavānuvāca . prakāśaṃ ca pravṛttiṃ ca mohameva ca pāṇḍava . na dveṣṭi sampravṛttāni na nivṛttāni kāṅkṣati ||14-22||
Verse 23
ഉദാസീനവദാസീനോ ഗുണൈര്യോ ന വിചാല്യതേ | ഗുണാ വര്തന്ത ഇത്യേവം യോഽവതിഷ്ഠതി നേങ്ഗതേ ||൧൪-൨൩||
udāsīnavadāsīno guṇairyo na vicālyate . guṇā vartanta ityevaṃ yo.avatiṣṭhati neṅgate ||14-23||
Verse 24
സമദുഃഖസുഖഃ സ്വസ്ഥഃ സമലോഷ്ടാശ്മകാഞ്ചനഃ | തുല്യപ്രിയാപ്രിയോ ധീരസ്തുല്യനിന്ദാത്മസംസ്തുതിഃ ||൧൪-൨൪||
samaduḥkhasukhaḥ svasthaḥ samaloṣṭāśmakāñcanaḥ . tulyapriyāpriyo dhīrastulyanindātmasaṃstutiḥ ||14-24||
Verse 25
മാനാപമാനയോസ്തുല്യസ്തുല്യോ മിത്രാരിപക്ഷയോഃ | സര്വാരമ്ഭപരിത്യാഗീ ഗുണാതീതഃ സ ഉച്യതേ ||൧൪-൨൫||
mānāpamānayostulyastulyo mitrāripakṣayoḥ . sarvārambhaparityāgī guṇātītaḥ sa ucyate ||14-25||
Verse 26
മാം ച യോഽവ്യഭിചാരേണ ഭക്തിയോഗേന സേവതേ | സ ഗുണാന്സമതീത്യൈതാന്ബ്രഹ്മഭൂയായ കല്പതേ ||൧൪-൨൬||
māṃ ca yo.avyabhicāreṇa bhaktiyogena sevate . sa guṇānsamatītyaitānbrahmabhūyāya kalpate ||14-26||
Verse 27
ബ്രഹ്മണോ ഹി പ്രതിഷ്ഠാഹമമൃതസ്യാവ്യയസ്യ ച | ശാശ്വതസ്യ ച ധര്മസ്യ സുഖസ്യൈകാന്തികസ്യ ച ||൧൪-൨൭||
brahmaṇo hi pratiṣṭhāhamamṛtasyāvyayasya ca . śāśvatasya ca dharmasya sukhasyaikāntikasya ca ||14-27||
Verse 28
ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ ഗുണത്രയവിഭാഗയോഗോ നാമ ചതുര്ദശോഽധ്യായഃ ||൧൪||
OM tatsaditi śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu brahmavidyāyāṃ yogaśāstre śrīkṛṣṇārjunasaṃvāde guṇatrayavibhāgayogo nāma caturdaśo.adhyāyaḥ ||14-28||