അദ്ധ്യായം 3
Verse 1
അര്ജുന ഉവാച | ജ്യായസീ ചേത്കര്മണസ്തേ മതാ ബുദ്ധിര്ജനാര്ദന | തത്കിം കര്മണി ഘോരേ മാം നിയോജയസി കേശവ ||൩-൧||
arjuna uvāca . jyāyasī cetkarmaṇaste matā buddhirjanārdana . tatkiṃ karmaṇi ghore māṃ niyojayasi keśava ||3-1||
Verse 2
വ്യാമിശ്രേണേവ വാക്യേന ബുദ്ധിം മോഹയസീവ മേ | തദേകം വദ നിശ്ചിത്യ യേന ശ്രേയോഽഹമാപ്നുയാമ് ||൩-൨||
vyāmiśreṇeva vākyena buddhiṃ mohayasīva me . tadekaṃ vada niścitya yena śreyo.ahamāpnuyām ||3-2||
Verse 3
ശ്രീഭഗവാനുവാച | ലോകേഽസ്മിന് ദ്വിവിധാ നിഷ്ഠാ പുരാ പ്രോക്താ മയാനഘ | ജ്ഞാനയോഗേന സാങ്ഖ്യാനാം കര്മയോഗേന യോഗിനാമ് ||൩-൩||
śrībhagavānuvāca . loke.asmina dvividhā niṣṭhā purā proktā mayānagha . jñānayogena sāṅkhyānāṃ karmayogena yoginām ||3-3||
Verse 4
ന കര്മണാമനാരമ്ഭാന്നൈഷ്കര്മ്യം പുരുഷോഽശ്നുതേ | ന ച സംന്യസനാദേവ സിദ്ധിം സമധിഗച്ഛതി ||൩-൪||
na karmaṇāmanārambhānnaiṣkarmyaṃ puruṣo.aśnute . na ca saṃnyasanādeva siddhiṃ samadhigacchati ||3-4||
Verse 5
ന ഹി കശ്ചിത്ക്ഷണമപി ജാതു തിഷ്ഠത്യകര്മകൃത് | കാര്യതേ ഹ്യവശഃ കര്മ സര്വഃ പ്രകൃതിജൈര്ഗുണൈഃ ||൩-൫||
na hi kaścitkṣaṇamapi jātu tiṣṭhatyakarmakṛt . kāryate hyavaśaḥ karma sarvaḥ prakṛtijairguṇaiḥ ||3-5||
Verse 6
കര്മേന്ദ്രിയാണി സംയമ്യ യ ആസ്തേ മനസാ സ്മരന് | ഇന്ദ്രിയാര്ഥാന്വിമൂഢാത്മാ മിഥ്യാചാരഃ സ ഉച്യതേ ||൩-൬||
karmendriyāṇi saṃyamya ya āste manasā smaran . indriyārthānvimūḍhātmā mithyācāraḥ sa ucyate ||3-6||
Verse 7
യസ്ത്വിന്ദ്രിയാണി മനസാ നിയമ്യാരഭതേഽര്ജുന | കര്മേന്ദ്രിയൈഃ കര്മയോഗമസക്തഃ സ വിശിഷ്യതേ ||൩-൭||
yastvindriyāṇi manasā niyamyārabhate.arjuna . karmendriyaiḥ karmayogamasaktaḥ sa viśiṣyate ||3-7||
Verse 8
നിയതം കുരു കര്മ ത്വം കര്മ ജ്യായോ ഹ്യകര്മണഃ | ശരീരയാത്രാപി ച തേ ന പ്രസിദ്ധ്യേദകര്മണഃ ||൩-൮||
niyataṃ kuru karma tvaṃ karma jyāyo hyakarmaṇaḥ . śarīrayātrāpi ca te na prasiddhyedakarmaṇaḥ ||3-8||
Verse 9
യജ്ഞാര്ഥാത്കര്മണോഽന്യത്ര ലോകോഽയം കര്മബന്ധനഃ | തദര്ഥം കര്മ കൌന്തേയ മുക്തസങ്ഗഃ സമാചര ||൩-൯||
yajñārthātkarmaṇo.anyatra loko.ayaṃ karmabandhanaḥ . tadarthaṃ karma kaunteya muktasaṅgaḥ samācara ||3-9||
Verse 10
സഹയജ്ഞാഃ പ്രജാഃ സൃഷ്ട്വാ പുരോവാച പ്രജാപതിഃ | അനേന പ്രസവിഷ്യധ്വമേഷ വോഽസ്ത്വിഷ്ടകാമധുക് ||൩-൧൦||
sahayajñāḥ prajāḥ sṛṣṭvā purovāca prajāpatiḥ . anena prasaviṣyadhvameṣa vo.astviṣṭakāmadhuk ||3-10||
Verse 11
ദേവാന്ഭാവയതാനേന തേ ദേവാ ഭാവയന്തു വഃ | പരസ്പരം ഭാവയന്തഃ ശ്രേയഃ പരമവാപ്സ്യഥ ||൩-൧൧||
devānbhāvayatānena te devā bhāvayantu vaḥ . parasparaṃ bhāvayantaḥ śreyaḥ paramavāpsyatha ||3-11||
Verse 12
ഇഷ്ടാന്ഭോഗാന്ഹി വോ ദേവാ ദാസ്യന്തേ യജ്ഞഭാവിതാഃ | തൈര്ദത്താനപ്രദായൈഭ്യോ യോ ഭുങ്ക്തേ സ്തേന ഏവ സഃ ||൩-൧൨||
iṣṭānbhogānhi vo devā dāsyante yajñabhāvitāḥ . tairdattānapradāyaibhyo yo bhuṅkte stena eva saḥ ||3-12||
Verse 13
യജ്ഞശിഷ്ടാശിനഃ സന്തോ മുച്യന്തേ സര്വകില്ബിഷൈഃ | ഭുഞ്ജതേ തേ ത്വഘം പാപാ യേ പചന്ത്യാത്മകാരണാത് ||൩-൧൩||
yajñaśiṣṭāśinaḥ santo mucyante sarvakilbiṣaiḥ . bhuñjate te tvaghaṃ pāpā ye pacantyātmakāraṇāt ||3-13||
Verse 14
അന്നാദ്ഭവന്തി ഭൂതാനി പര്ജന്യാദന്നസമ്ഭവഃ | യജ്ഞാദ്ഭവതി പര്ജന്യോ യജ്ഞഃ കര്മസമുദ്ഭവഃ ||൩-൧൪||
annādbhavanti bhūtāni parjanyādannasambhavaḥ . yajñādbhavati parjanyo yajñaḥ karmasamudbhavaḥ ||3-14||
Verse 15
കര്മ ബ്രഹ്മോദ്ഭവം വിദ്ധി ബ്രഹ്മാക്ഷരസമുദ്ഭവമ് | തസ്മാത്സര്വഗതം ബ്രഹ്മ നിത്യം യജ്ഞേ പ്രതിഷ്ഠിതമ് ||൩-൧൫||
karma brahmodbhavaṃ viddhi brahmākṣarasamudbhavam . tasmātsarvagataṃ brahma nityaṃ yajñe pratiṣṭhitam ||3-15||
Verse 16
ഏവം പ്രവര്തിതം ചക്രം നാനുവര്തയതീഹ യഃ | അഘായുരിന്ദ്രിയാരാമോ മോഘം പാര്ഥ സ ജീവതി ||൩-൧൬||
evaṃ pravartitaṃ cakraṃ nānuvartayatīha yaḥ . aghāyurindriyārāmo moghaṃ pārtha sa jīvati ||3-16||
Verse 17
യസ്ത്വാത്മരതിരേവ സ്യാദാത്മതൃപ്തശ്ച മാനവഃ | ആത്മന്യേവ ച സന്തുഷ്ടസ്തസ്യ കാര്യം ന വിദ്യതേ ||൩-൧൭||
yastvātmaratireva syādātmatṛptaśca mānavaḥ . ātmanyeva ca santuṣṭastasya kāryaṃ na vidyate ||3-17||
Verse 18
നൈവ തസ്യ കൃതേനാര്ഥോ നാകൃതേനേഹ കശ്ചന | ന ചാസ്യ സര്വഭൂതേഷു കശ്ചിദര്ഥവ്യപാശ്രയഃ ||൩-൧൮||
naiva tasya kṛtenārtho nākṛteneha kaścana . na cāsya sarvabhūteṣu kaścidarthavyapāśrayaḥ ||3-18||
Verse 19
തസ്മാദസക്തഃ സതതം കാര്യം കര്മ സമാചര | അസക്തോ ഹ്യാചരന്കര്മ പരമാപ്നോതി പൂരുഷഃ ||൩-൧൯||
tasmādasaktaḥ satataṃ kāryaṃ karma samācara . asakto hyācarankarma paramāpnoti pūruṣaḥ ||3-19||
Verse 20
കര്മണൈവ ഹി സംസിദ്ധിമാസ്ഥിതാ ജനകാദയഃ | ലോകസംഗ്രഹമേവാപി സമ്പശ്യന്കര്തുമര്ഹസി ||൩-൨൦||
karmaṇaiva hi saṃsiddhimāsthitā janakādayaḥ . lokasaṃgrahamevāpi sampaśyankartumarhasi ||3-20||
Verse 21
യദ്യദാചരതി ശ്രേഷ്ഠസ്തത്തദേവേതരോ ജനഃ | സ യത്പ്രമാണം കുരുതേ ലോകസ്തദനുവര്തതേ ||൩-൨൧||
yadyadācarati śreṣṭhastattadevetaro janaḥ . sa yatpramāṇaṃ kurute lokastadanuvartate ||3-21||
Verse 22
ന മേ പാര്ഥാസ്തി കര്തവ്യം ത്രിഷു ലോകേഷു കിഞ്ചന | നാനവാപ്തമവാപ്തവ്യം വര്ത ഏവ ച കര്മണി ||൩-൨൨||
na me pārthāsti kartavyaṃ triṣu lokeṣu kiñcana . nānavāptamavāptavyaṃ varta eva ca karmaṇi ||3-22||
Verse 23
യദി ഹ്യഹം ന വര്തേയം ജാതു കര്മണ്യതന്ദ്രിതഃ | മമ വര്ത്മാനുവര്തന്തേ മനുഷ്യാഃ പാര്ഥ സര്വശഃ ||൩-൨൩||
yadi hyahaṃ na varteyaṃ jātu karmaṇyatandritaḥ . mama vartmānuvartante manuṣyāḥ pārtha sarvaśaḥ ||3-23||
Verse 24
ഉത്സീദേയുരിമേ ലോകാ ന കുര്യാം കര്മ ചേദഹമ് | സങ്കരസ്യ ച കര്താ സ്യാമുപഹന്യാമിമാഃ പ്രജാഃ ||൩-൨൪||
utsīdeyurime lokā na kuryāṃ karma cedaham . saṅkarasya ca kartā syāmupahanyāmimāḥ prajāḥ ||3-24||
Verse 25
സക്താഃ കര്മണ്യവിദ്വാംസോ യഥാ കുര്വന്തി ഭാരത | കുര്യാദ്വിദ്വാംസ്തഥാസക്തശ്ചികീര്ഷുര്ലോകസംഗ്രഹമ് ||൩-൨൫||
saktāḥ karmaṇyavidvāṃso yathā kurvanti bhārata . kuryādvidvāṃstathāsaktaścikīrṣurlokasaṃgraham ||3-25||
Verse 26
ന ബുദ്ധിഭേദം ജനയേദജ്ഞാനാം കര്മസങ്ഗിനാമ് | ജോഷയേത്സര്വകര്മാണി വിദ്വാന്യുക്തഃ സമാചരന് ||൩-൨൬||
na buddhibhedaṃ janayedajñānāṃ karmasaṅginām . joṣayetsarvakarmāṇi vidvānyuktaḥ samācaran ||3-26||
Verse 27
പ്രകൃതേഃ ക്രിയമാണാനി ഗുണൈഃ കര്മാണി സര്വശഃ | അഹങ്കാരവിമൂഢാത്മാ കര്താഹമിതി മന്യതേ ||൩-൨൭||
prakṛteḥ kriyamāṇāni guṇaiḥ karmāṇi sarvaśaḥ . ahaṅkāravimūḍhātmā kartāhamiti manyate ||3-27||
Verse 28
തത്ത്വവിത്തു മഹാബാഹോ ഗുണകര്മവിഭാഗയോഃ | ഗുണാ ഗുണേഷു വര്തന്ത ഇതി മത്വാ ന സജ്ജതേ ||൩-൨൮||
tattvavittu mahābāho guṇakarmavibhāgayoḥ . guṇā guṇeṣu vartanta iti matvā na sajjate ||3-28||
Verse 29
പ്രകൃതേര്ഗുണസമ്മൂഢാഃ സജ്ജന്തേ ഗുണകര്മസു | താനകൃത്സ്നവിദോ മന്ദാന്കൃത്സ്നവിന്ന വിചാലയേത് ||൩-൨൯||
prakṛterguṇasammūḍhāḥ sajjante guṇakarmasu . tānakṛtsnavido mandānkṛtsnavinna vicālayet ||3-29||
Verse 30
മയി സര്വാണി കര്മാണി സംന്യസ്യാധ്യാത്മചേതസാ | നിരാശീര്നിര്മമോ ഭൂത്വാ യുധ്യസ്വ വിഗതജ്വരഃ ||൩-൩൦||
mayi sarvāṇi karmāṇi saṃnyasyādhyātmacetasā . nirāśīrnirmamo bhūtvā yudhyasva vigatajvaraḥ ||3-30||
Verse 31
യേ മേ മതമിദം നിത്യമനുതിഷ്ഠന്തി മാനവാഃ | ശ്രദ്ധാവന്തോഽനസൂയന്തോ മുച്യന്തേ തേഽപി കര്മഭിഃ ||൩-൩൧||
ye me matamidaṃ nityamanutiṣṭhanti mānavāḥ . śraddhāvanto.anasūyanto mucyante te.api karmabhiḥ ||3-31||
Verse 32
യേ ത്വേതദഭ്യസൂയന്തോ നാനുതിഷ്ഠന്തി മേ മതമ് | സര്വജ്ഞാനവിമൂഢാംസ്താന്വിദ്ധി നഷ്ടാനചേതസഃ ||൩-൩൨||
ye tvetadabhyasūyanto nānutiṣṭhanti me matam . sarvajñānavimūḍhāṃstānviddhi naṣṭānacetasaḥ ||3-32||
Verse 33
സദൃശം ചേഷ്ടതേ സ്വസ്യാഃ പ്രകൃതേര്ജ്ഞാനവാനപി | പ്രകൃതിം യാന്തി ഭൂതാനി നിഗ്രഹഃ കിം കരിഷ്യതി ||൩-൩൩||
sadṛśaṃ ceṣṭate svasyāḥ prakṛterjñānavānapi . prakṛtiṃ yānti bhūtāni nigrahaḥ kiṃ kariṣyati ||3-33||
Verse 34
ഇന്ദ്രിയസ്യേന്ദ്രിയസ്യാര്ഥേ രാഗദ്വേഷൌ വ്യവസ്ഥിതൌ | തയോര്ന വശമാഗച്ഛേത്തൌ ഹ്യസ്യ പരിപന്ഥിനൌ ||൩-൩൪||
indriyasyendriyasyārthe rāgadveṣau vyavasthitau . tayorna vaśamāgacchettau hyasya paripanthinau ||3-34||
Verse 35
ശ്രേയാന്സ്വധര്മോ വിഗുണഃ പരധര്മാത്സ്വനുഷ്ഠിതാത് | സ്വധര്മേ നിധനം ശ്രേയഃ പരധര്മോ ഭയാവഹഃ ||൩-൩൫||
śreyānsvadharmo viguṇaḥ paradharmātsvanuṣṭhitāt . svadharme nidhanaṃ śreyaḥ paradharmo bhayāvahaḥ ||3-35||
Verse 36
അര്ജുന ഉവാച | അഥ കേന പ്രയുക്തോഽയം പാപം ചരതി പൂരുഷഃ | അനിച്ഛന്നപി വാര്ഷ്ണേയ ബലാദിവ നിയോജിതഃ ||൩-൩൬||
arjuna uvāca . atha kena prayukto.ayaṃ pāpaṃ carati pūruṣaḥ . anicchannapi vārṣṇeya balādiva niyojitaḥ ||3-36||
Verse 37
ശ്രീഭഗവാനുവാച | കാമ ഏഷ ക്രോധ ഏഷ രജോഗുണസമുദ്ഭവഃ | മഹാശനോ മഹാപാപ്മാ വിദ്ധ്യേനമിഹ വൈരിണമ് ||൩-൩൭||
śrībhagavānuvāca . kāma eṣa krodha eṣa rajoguṇasamudbhavaḥ . mahāśano mahāpāpmā viddhyenamiha vairiṇam ||3-37||
Verse 38
ധൂമേനാവ്രിയതേ വഹ്നിര്യഥാദര്ശോ മലേന ച | യഥോല്ബേനാവൃതോ ഗര്ഭസ്തഥാ തേനേദമാവൃതമ് ||൩-൩൮||
dhūmenāvriyate vahniryathādarśo malena ca . yatholbenāvṛto garbhastathā tenedamāvṛtam ||3-38||
Verse 39
ആവൃതം ജ്ഞാനമേതേന ജ്ഞാനിനോ നിത്യവൈരിണാ | കാമരൂപേണ കൌന്തേയ ദുഷ്പൂരേണാനലേന ച ||൩-൩൯||
āvṛtaṃ jñānametena jñānino nityavairiṇā . kāmarūpeṇa kaunteya duṣpūreṇānalena ca ||3-39||
Verse 40
ഇന്ദ്രിയാണി മനോ ബുദ്ധിരസ്യാധിഷ്ഠാനമുച്യതേ | ഏതൈര്വിമോഹയത്യേഷ ജ്ഞാനമാവൃത്യ ദേഹിനമ് ||൩-൪൦||
indriyāṇi mano buddhirasyādhiṣṭhānamucyate . etairvimohayatyeṣa jñānamāvṛtya dehinam ||3-40||
Verse 41
തസ്മാത്ത്വമിന്ദ്രിയാണ്യാദൌ നിയമ്യ ഭരതര്ഷഭ | പാപ്മാനം പ്രജഹി ഹ്യേനം ജ്ഞാനവിജ്ഞാനനാശനമ് ||൩-൪൧||
tasmāttvamindriyāṇyādau niyamya bharatarṣabha . pāpmānaṃ prajahi hyenaṃ jñānavijñānanāśanam ||3-41||
Verse 42
ഇന്ദ്രിയാണി പരാണ്യാഹുരിന്ദ്രിയേഭ്യഃ പരം മനഃ | മനസസ്തു പരാ ബുദ്ധിര്യോ ബുദ്ധേഃ പരതസ്തു സഃ ||൩-൪൨||
indriyāṇi parāṇyāhurindriyebhyaḥ paraṃ manaḥ . manasastu parā buddhiryo buddheḥ paratastu saḥ ||3-42||
Verse 43
ഏവം ബുദ്ധേഃ പരം ബുദ്ധ്വാ സംസ്തഭ്യാത്മാനമാത്മനാ | ജഹി ശത്രും മഹാബാഹോ കാമരൂപം ദുരാസദമ് ||൩-൪൩||
evaṃ buddheḥ paraṃ buddhvā saṃstabhyātmānamātmanā . jahi śatruṃ mahābāho kāmarūpaṃ durāsadam ||3-43||
Verse 44
ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ കര്മയോഗോ നാമ തൃതീയോഽധ്യായഃ ||൩||
OM tatsaditi śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu brahmavidyāyāṃ yogaśāstre śrīkṛṣṇārjunasaṃvāde karmayogo nāma tṛtīyo.adhyāyaḥ ||3-44||