అధ్యాయం 6
Verse 1
శ్రీభగవానువాచ | అనాశ్రితః కర్మఫలం కార్యం కర్మ కరోతి యః | స సంన్యాసీ చ యోగీ చ న నిరగ్నిర్న చాక్రియః ||౬-౧||
śrībhagavānuvāca . anāśritaḥ karmaphalaṃ kāryaṃ karma karoti yaḥ . sa saṃnyāsī ca yogī ca na niragnirna cākriyaḥ ||6-1||
Verse 2
యం సంన్యాసమితి ప్రాహుర్యోగం తం విద్ధి పాణ్డవ | న హ్యసంన్యస్తసఙ్కల్పో యోగీ భవతి కశ్చన ||౬-౨||
yaṃ saṃnyāsamiti prāhuryogaṃ taṃ viddhi pāṇḍava . na hyasaṃnyastasaṅkalpo yogī bhavati kaścana ||6-2||
Verse 3
ఆరురుక్షోర్మునేర్యోగం కర్మ కారణముచ్యతే | యోగారూఢస్య తస్యైవ శమః కారణముచ్యతే ||౬-౩||
ārurukṣormuneryogaṃ karma kāraṇamucyate . yogārūḍhasya tasyaiva śamaḥ kāraṇamucyate ||6-3||
Verse 4
యదా హి నేన్ద్రియార్థేషు న కర్మస్వనుషజ్జతే | సర్వసఙ్కల్పసంన్యాసీ యోగారూఢస్తదోచ్యతే ||౬-౪||
yadā hi nendriyārtheṣu na karmasvanuṣajjate . sarvasaṅkalpasaṃnyāsī yogārūḍhastadocyate ||6-4||
Verse 5
ఉద్ధరేదాత్మనాత్మానం నాత్మానమవసాదయేత్ | ఆత్మైవ హ్యాత్మనో బన్ధురాత్మైవ రిపురాత్మనః ||౬-౫||
uddharedātmanātmānaṃ nātmānamavasādayet . ātmaiva hyātmano bandhurātmaiva ripurātmanaḥ ||6-5||
Verse 6
బన్ధురాత్మాత్మనస్తస్య యేనాత్మైవాత్మనా జితః | అనాత్మనస్తు శత్రుత్వే వర్తేతాత్మైవ శత్రువత్ ||౬-౬||
bandhurātmātmanastasya yenātmaivātmanā jitaḥ . anātmanastu śatrutve vartetātmaiva śatruvat ||6-6||
Verse 7
జితాత్మనః ప్రశాన్తస్య పరమాత్మా సమాహితః | శీతోష్ణసుఖదుఃఖేషు తథా మానాపమానయోః ||౬-౭||
jitātmanaḥ praśāntasya paramātmā samāhitaḥ . śītoṣṇasukhaduḥkheṣu tathā mānāpamānayoḥ ||6-7||
Verse 8
జ్ఞానవిజ్ఞానతృప్తాత్మా కూటస్థో విజితేన్ద్రియః | యుక్త ఇత్యుచ్యతే యోగీ సమలోష్టాశ్మకాఞ్చనః ||౬-౮||
jñānavijñānatṛptātmā kūṭastho vijitendriyaḥ . yukta ityucyate yogī samaloṣṭāśmakāñcanaḥ ||6-8||
Verse 9
సుహృన్మిత్రార్యుదాసీనమధ్యస్థద్వేష్యబన్ధుషు | సాధుష్వపి చ పాపేషు సమబుద్ధిర్విశిష్యతే ||౬-౯||
suhṛnmitrāryudāsīnamadhyasthadveṣyabandhuṣu . sādhuṣvapi ca pāpeṣu samabuddhirviśiṣyate ||6-9||
Verse 10
యోగీ యుఞ్జీత సతతమాత్మానం రహసి స్థితః | ఏకాకీ యతచిత్తాత్మా నిరాశీరపరిగ్రహః ||౬-౧౦||
yogī yuñjīta satatamātmānaṃ rahasi sthitaḥ . ekākī yatacittātmā nirāśīraparigrahaḥ ||6-10||
Verse 11
శుచౌ దేశే ప్రతిష్ఠాప్య స్థిరమాసనమాత్మనః | నాత్యుచ్ఛ్రితం నాతినీచం చైలాజినకుశోత్తరమ్ ||౬-౧౧||
śucau deśe pratiṣṭhāpya sthiramāsanamātmanaḥ . nātyucchritaṃ nātinīcaṃ cailājinakuśottaram ||6-11||
Verse 12
తత్రైకాగ్రం మనః కృత్వా యతచిత్తేన్ద్రియక్రియః | ఉపవిశ్యాసనే యుఞ్జ్యాద్యోగమాత్మవిశుద్ధయే ||౬-౧౨||
tatraikāgraṃ manaḥ kṛtvā yatacittendriyakriyaḥ . upaviśyāsane yuñjyādyogamātmaviśuddhaye ||6-12||
Verse 13
సమం కాయశిరోగ్రీవం ధారయన్నచలం స్థిరః | సమ్ప్రేక్ష్య నాసికాగ్రం స్వం దిశశ్చానవలోకయన్ ||౬-౧౩||
samaṃ kāyaśirogrīvaṃ dhārayannacalaṃ sthiraḥ . samprekṣya nāsikāgraṃ svaṃ diśaścānavalokayan ||6-13||
Verse 14
ప్రశాన్తాత్మా విగతభీర్బ్రహ్మచారివ్రతే స్థితః | మనః సంయమ్య మచ్చిత్తో యుక్త ఆసీత మత్పరః ||౬-౧౪||
praśāntātmā vigatabhīrbrahmacārivrate sthitaḥ . manaḥ saṃyamya maccitto yukta āsīta matparaḥ ||6-14||
Verse 15
యుఞ్జన్నేవం సదాత్మానం యోగీ నియతమానసః | శాన్తిం నిర్వాణపరమాం మత్సంస్థామధిగచ్ఛతి ||౬-౧౫||
yuñjannevaṃ sadātmānaṃ yogī niyatamānasaḥ . śāntiṃ nirvāṇaparamāṃ matsaṃsthāmadhigacchati ||6-15||
Verse 16
నాత్యశ్నతస్తు యోగోఽస్తి న చైకాన్తమనశ్నతః | న చాతిస్వప్నశీలస్య జాగ్రతో నైవ చార్జున ||౬-౧౬||
nātyaśnatastu yogo.asti na caikāntamanaśnataḥ . na cātisvapnaśīlasya jāgrato naiva cārjuna ||6-16||
Verse 17
యుక్తాహారవిహారస్య యుక్తచేష్టస్య కర్మసు | యుక్తస్వప్నావబోధస్య యోగో భవతి దుఃఖహా ||౬-౧౭||
yuktāhāravihārasya yuktaceṣṭasya karmasu . yuktasvapnāvabodhasya yogo bhavati duḥkhahā ||6-17||
Verse 18
యదా వినియతం చిత్తమాత్మన్యేవావతిష్ఠతే | నిఃస్పృహః సర్వకామేభ్యో యుక్త ఇత్యుచ్యతే తదా ||౬-౧౮||
yadā viniyataṃ cittamātmanyevāvatiṣṭhate . niḥspṛhaḥ sarvakāmebhyo yukta ityucyate tadā ||6-18||
Verse 19
యథా దీపో నివాతస్థో నేఙ్గతే సోపమా స్మృతా | యోగినో యతచిత్తస్య యుఞ్జతో యోగమాత్మనః ||౬-౧౯||
yathā dīpo nivātastho neṅgate sopamā smṛtā . yogino yatacittasya yuñjato yogamātmanaḥ ||6-19||
Verse 20
యత్రోపరమతే చిత్తం నిరుద్ధం యోగసేవయా | యత్ర చైవాత్మనాత్మానం పశ్యన్నాత్మని తుష్యతి ||౬-౨౦||
yatroparamate cittaṃ niruddhaṃ yogasevayā . yatra caivātmanātmānaṃ paśyannātmani tuṣyati ||6-20||
Verse 21
సుఖమాత్యన్తికం యత్తద్ బుద్ధిగ్రాహ్యమతీన్ద్రియమ్ | వేత్తి యత్ర న చైవాయం స్థితశ్చలతి తత్త్వతః ||౬-౨౧||
sukhamātyantikaṃ yattad buddhigrāhyamatīndriyam . vetti yatra na caivāyaṃ sthitaścalati tattvataḥ ||6-21||
Verse 22
యం లబ్ధ్వా చాపరం లాభం మన్యతే నాధికం తతః | యస్మిన్స్థితో న దుఃఖేన గురుణాపి విచాల్యతే ||౬-౨౨||
yaṃ labdhvā cāparaṃ lābhaṃ manyate nādhikaṃ tataḥ . yasminsthito na duḥkhena guruṇāpi vicālyate ||6-22||
Verse 23
తం విద్యాద్ దుఃఖసంయోగవియోగం యోగసంజ్ఞితమ్ | స నిశ్చయేన యోక్తవ్యో యోగోఽనిర్విణ్ణచేతసా ||౬-౨౩||
taṃ vidyād duḥkhasaṃyogaviyogaṃ yogasaṃjñitam . sa niścayena yoktavyo yogo.anirviṇṇacetasā ||6-23||
Verse 24
సఙ్కల్పప్రభవాన్కామాంస్త్యక్త్వా సర్వానశేషతః | మనసైవేన్ద్రియగ్రామం వినియమ్య సమన్తతః ||౬-౨౪||
saṅkalpaprabhavānkāmāṃstyaktvā sarvānaśeṣataḥ . manasaivendriyagrāmaṃ viniyamya samantataḥ ||6-24||
Verse 25
శనైః శనైరుపరమేద్ బుద్ధ్యా ధృతిగృహీతయా | ఆత్మసంస్థం మనః కృత్వా న కిఞ్చిదపి చిన్తయేత్ ||౬-౨౫||
śanaiḥ śanairuparamed buddhyā dhṛtigṛhītayā . ātmasaṃsthaṃ manaḥ kṛtvā na kiñcidapi cintayet ||6-25||
Verse 26
యతో యతో నిశ్చరతి మనశ్చఞ్చలమస్థిరమ్ | తతస్తతో నియమ్యైతదాత్మన్యేవ వశం నయేత్ ||౬-౨౬||
yato yato niścarati manaścañcalamasthiram . tatastato niyamyaitadātmanyeva vaśaṃ nayet ||6-26||
Verse 27
ప్రశాన్తమనసం హ్యేనం యోగినం సుఖముత్తమమ్ | ఉపైతి శాన్తరజసం బ్రహ్మభూతమకల్మషమ్ ||౬-౨౭||
praśāntamanasaṃ hyenaṃ yoginaṃ sukhamuttamam . upaiti śāntarajasaṃ brahmabhūtamakalmaṣam ||6-27||
Verse 28
యుఞ్జన్నేవం సదాత్మానం యోగీ విగతకల్మషః | సుఖేన బ్రహ్మసంస్పర్శమత్యన్తం సుఖమశ్నుతే ||౬-౨౮||
yuñjannevaṃ sadātmānaṃ yogī vigatakalmaṣaḥ . sukhena brahmasaṃsparśamatyantaṃ sukhamaśnute ||6-28||
Verse 29
సర్వభూతస్థమాత్మానం సర్వభూతాని చాత్మని | ఈక్షతే యోగయుక్తాత్మా సర్వత్ర సమదర్శనః ||౬-౨౯||
sarvabhūtasthamātmānaṃ sarvabhūtāni cātmani . īkṣate yogayuktātmā sarvatra samadarśanaḥ ||6-29||
Verse 30
యో మాం పశ్యతి సర్వత్ర సర్వం చ మయి పశ్యతి | తస్యాహం న ప్రణశ్యామి స చ మే న ప్రణశ్యతి ||౬-౩౦||
yo māṃ paśyati sarvatra sarvaṃ ca mayi paśyati . tasyāhaṃ na praṇaśyāmi sa ca me na praṇaśyati ||6-30||
Verse 31
సర్వభూతస్థితం యో మాం భజత్యేకత్వమాస్థితః | సర్వథా వర్తమానోఽపి స యోగీ మయి వర్తతే ||౬-౩౧||
sarvabhūtasthitaṃ yo māṃ bhajatyekatvamāsthitaḥ . sarvathā vartamāno.api sa yogī mayi vartate ||6-31||
Verse 32
ఆత్మౌపమ్యేన సర్వత్ర సమం పశ్యతి యోఽర్జున | సుఖం వా యది వా దుఃఖం స యోగీ పరమో మతః ||౬-౩౨||
ātmaupamyena sarvatra samaṃ paśyati yo.arjuna . sukhaṃ vā yadi vā duḥkhaṃ sa yogī paramo mataḥ ||6-32||
Verse 33
అర్జున ఉవాచ | యోఽయం యోగస్త్వయా ప్రోక్తః సామ్యేన మధుసూదన | ఏతస్యాహం న పశ్యామి చఞ్చలత్వాత్స్థితిం స్థిరామ్ ||౬-౩౩||
arjuna uvāca . yo.ayaṃ yogastvayā proktaḥ sāmyena madhusūdana . etasyāhaṃ na paśyāmi cañcalatvātsthitiṃ sthirām ||6-33||
Verse 34
చఞ్చలం హి మనః కృష్ణ ప్రమాథి బలవద్ దృఢమ్ | తస్యాహం నిగ్రహం మన్యే వాయోరివ సుదుష్కరమ్ ||౬-౩౪||
cañcalaṃ hi manaḥ kṛṣṇa pramāthi balavad dṛḍham . tasyāhaṃ nigrahaṃ manye vāyoriva suduṣkaram ||6-34||
Verse 35
శ్రీభగవానువాచ | అసంశయం మహాబాహో మనో దుర్నిగ్రహం చలమ్ | అభ్యాసేన తు కౌన్తేయ వైరాగ్యేణ చ గృహ్యతే ||౬-౩౫||
śrībhagavānuvāca . asaṃśayaṃ mahābāho mano durnigrahaṃ calam . abhyāsena tu kaunteya vairāgyeṇa ca gṛhyate ||6-35||
Verse 36
అసంయతాత్మనా యోగో దుష్ప్రాప ఇతి మే మతిః | వశ్యాత్మనా తు యతతా శక్యోఽవాప్తుముపాయతః ||౬-౩౬||
asaṃyatātmanā yogo duṣprāpa iti me matiḥ . vaśyātmanā tu yatatā śakyo.avāptumupāyataḥ ||6-36||
Verse 37
అర్జున ఉవాచ | అయతిః శ్రద్ధయోపేతో యోగాచ్చలితమానసః | అప్రాప్య యోగసంసిద్ధిం కాం గతిం కృష్ణ గచ్ఛతి ||౬-౩౭||
arjuna uvāca . ayatiḥ śraddhayopeto yogāccalitamānasaḥ . aprāpya yogasaṃsiddhiṃ kāṃ gatiṃ kṛṣṇa gacchati ||6-37||
Verse 38
కచ్చిన్నోభయవిభ్రష్టశ్ఛిన్నాభ్రమివ నశ్యతి | అప్రతిష్ఠో మహాబాహో విమూఢో బ్రహ్మణః పథి ||౬-౩౮||
kaccinnobhayavibhraṣṭaśchinnābhramiva naśyati . apratiṣṭho mahābāho vimūḍho brahmaṇaḥ pathi ||6-38||
Verse 39
ఏతన్మే సంశయం కృష్ణ ఛేత్తుమర్హస్యశేషతః | త్వదన్యః సంశయస్యాస్య ఛేత్తా న హ్యుపపద్యతే ||౬-౩౯||
etanme saṃśayaṃ kṛṣṇa chettumarhasyaśeṣataḥ . tvadanyaḥ saṃśayasyāsya chettā na hyupapadyate ||6-39||
Verse 40
శ్రీభగవానువాచ | పార్థ నైవేహ నాముత్ర వినాశస్తస్య విద్యతే | న హి కల్యాణకృత్కశ్చిద్ దుర్గతిం తాత గచ్ఛతి ||౬-౪౦||
śrībhagavānuvāca . pārtha naiveha nāmutra vināśastasya vidyate . na hi kalyāṇakṛtkaścid durgatiṃ tāta gacchati ||6-40||
Verse 41
ప్రాప్య పుణ్యకృతాం లోకానుషిత్వా శాశ్వతీః సమాః | శుచీనాం శ్రీమతాం గేహే యోగభ్రష్టోఽభిజాయతే ||౬-౪౧||
prāpya puṇyakṛtāṃ lokānuṣitvā śāśvatīḥ samāḥ . śucīnāṃ śrīmatāṃ gehe yogabhraṣṭo.abhijāyate ||6-41||
Verse 42
అథవా యోగినామేవ కులే భవతి ధీమతామ్ | ఏతద్ధి దుర్లభతరం లోకే జన్మ యదీదృశమ్ ||౬-౪౨||
athavā yogināmeva kule bhavati dhīmatām . etaddhi durlabhataraṃ loke janma yadīdṛśam ||6-42||
Verse 43
తత్ర తం బుద్ధిసంయోగం లభతే పౌర్వదేహికమ్ | యతతే చ తతో భూయః సంసిద్ధౌ కురునన్దన ||౬-౪౩||
tatra taṃ buddhisaṃyogaṃ labhate paurvadehikam . yatate ca tato bhūyaḥ saṃsiddhau kurunandana ||6-43||
Verse 44
పూర్వాభ్యాసేన తేనైవ హ్రియతే హ్యవశోఽపి సః | జిజ్ఞాసురపి యోగస్య శబ్దబ్రహ్మాతివర్తతే ||౬-౪౪||
pūrvābhyāsena tenaiva hriyate hyavaśo.api saḥ . jijñāsurapi yogasya śabdabrahmātivartate ||6-44||
Verse 45
ప్రయత్నాద్యతమానస్తు యోగీ సంశుద్ధకిల్బిషః | అనేకజన్మసంసిద్ధస్తతో యాతి పరాం గతిమ్ ||౬-౪౫||
prayatnādyatamānastu yogī saṃśuddhakilbiṣaḥ . anekajanmasaṃsiddhastato yāti parāṃ gatim ||6-45||
Verse 46
తపస్విభ్యోఽధికో యోగీ జ్ఞానిభ్యోఽపి మతోఽధికః | కర్మిభ్యశ్చాధికో యోగీ తస్మాద్యోగీ భవార్జున ||౬-౪౬||
tapasvibhyo.adhiko yogī jñānibhyo.api mato.adhikaḥ . karmibhyaścādhiko yogī tasmādyogī bhavārjuna ||6-46||
Verse 47
యోగినామపి సర్వేషాం మద్గతేనాన్తరాత్మనా | శ్రద్ధావాన్భజతే యో మాం స మే యుక్తతమో మతః ||౬-౪౭||
yogināmapi sarveṣāṃ madgatenāntarātmanā . śraddhāvānbhajate yo māṃ sa me yuktatamo mataḥ ||6-47||
Verse 48
ఓం తత్సదితి శ్రీమద్భగవద్గీతాసూపనిషత్సు బ్రహ్మవిద్యాయాం యోగశాస్త్రే శ్రీకృష్ణార్జునసంవాదే ఆత్మసంయమయోగో నామ షష్ఠోఽధ్యాయః ||౬||
OM tatsaditi śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu brahmavidyāyāṃ yogaśāstre śrīkṛṣṇārjunasaṃvāde ātmasaṃyamayogo nāma ṣaṣṭho.adhyāyaḥ ||6-48||