অধ্যায় 18

Verse 1

অর্জুন উবাচ | সংন্যাসস্য মহাবাহো তত্ত্বমিচ্ছামি বেদিতুম্ | ত্যাগস্য চ হৃষীকেশ পৃথক্কেশিনিষূদন ||১৮-১||

arjuna uvāca . saṃnyāsasya mahābāho tattvamicchāmi veditum . tyāgasya ca hṛṣīkeśa pṛthakkeśiniṣūdana ||18-1||

Verse 2

শ্রীভগবানুবাচ | কাম্যানাং কর্মণাং ন্যাসং সংন্যাসং কবযো বিদুঃ | সর্বকর্মফলত্যাগং প্রাহুস্ত্যাগং বিচক্ষণাঃ ||১৮-২||

śrībhagavānuvāca . kāmyānāṃ karmaṇāṃ nyāsaṃ saṃnyāsaṃ kavayo viduḥ . sarvakarmaphalatyāgaṃ prāhustyāgaṃ vicakṣaṇāḥ ||18-2||

Verse 3

ত্যাজ্যং দোষবদিত্যেকে কর্ম প্রাহুর্মনীষিণঃ | যজ্ঞদানতপঃকর্ম ন ত্যাজ্যমিতি চাপরে ||১৮-৩||

tyājyaṃ doṣavadityeke karma prāhurmanīṣiṇaḥ . yajñadānatapaḥkarma na tyājyamiti cāpare ||18-3||

Verse 4

নিশ্চযং শৃণু মে তত্র ত্যাগে ভরতসত্তম | ত্যাগো হি পুরুষব্যাঘ্র ত্রিবিধঃ সম্প্রকীর্তিতঃ ||১৮-৪||

niścayaṃ śṛṇu me tatra tyāge bharatasattama . tyāgo hi puruṣavyāghra trividhaḥ samprakīrtitaḥ ||18-4||

Verse 5

যজ্ঞদানতপঃকর্ম ন ত্যাজ্যং কার্যমেব তত্ | যজ্ঞো দানং তপশ্চৈব পাবনানি মনীষিণাম্ ||১৮-৫||

yajñadānatapaḥkarma na tyājyaṃ kāryameva tat . yajño dānaṃ tapaścaiva pāvanāni manīṣiṇām ||18-5||

Verse 6

এতান্যপি তু কর্মাণি সঙ্গং ত্যক্ত্বা ফলানি চ | কর্তব্যানীতি মে পার্থ নিশ্চিতং মতমুত্তমম্ ||১৮-৬||

etānyapi tu karmāṇi saṅgaṃ tyaktvā phalāni ca . kartavyānīti me pārtha niścitaṃ matamuttamam ||18-6||

Verse 7

নিযতস্য তু সংন্যাসঃ কর্মণো নোপপদ্যতে | মোহাত্তস্য পরিত্যাগস্তামসঃ পরিকীর্তিতঃ ||১৮-৭||

niyatasya tu saṃnyāsaḥ karmaṇo nopapadyate . mohāttasya parityāgastāmasaḥ parikīrtitaḥ ||18-7||

Verse 8

দুঃখমিত্যেব যত্কর্ম কাযক্লেশভযাত্ত্যজেত্ | স কৃত্বা রাজসং ত্যাগং নৈব ত্যাগফলং লভেত্ ||১৮-৮||

duḥkhamityeva yatkarma kāyakleśabhayāttyajet . sa kṛtvā rājasaṃ tyāgaṃ naiva tyāgaphalaṃ labhet ||18-8||

Verse 9

কার্যমিত্যেব যত্কর্ম নিযতং ক্রিযতেঽর্জুন | সঙ্গং ত্যক্ত্বা ফলং চৈব স ত্যাগঃ সাত্ত্বিকো মতঃ ||১৮-৯||

kāryamityeva yatkarma niyataṃ kriyate.arjuna . saṅgaṃ tyaktvā phalaṃ caiva sa tyāgaḥ sāttviko mataḥ ||18-9||

Verse 10

ন দ্বেষ্ট্যকুশলং কর্ম কুশলে নানুষজ্জতে | ত্যাগী সত্ত্বসমাবিষ্টো মেধাবী ছিন্নসংশযঃ ||১৮-১০||

na dveṣṭyakuśalaṃ karma kuśale nānuṣajjate . tyāgī sattvasamāviṣṭo medhāvī chinnasaṃśayaḥ ||18-10||

Verse 11

ন হি দেহভৃতা শক্যং ত্যক্তুং কর্মাণ্যশেষতঃ | যস্তু কর্মফলত্যাগী স ত্যাগীত্যভিধীযতে ||১৮-১১||

na hi dehabhṛtā śakyaṃ tyaktuṃ karmāṇyaśeṣataḥ . yastu karmaphalatyāgī sa tyāgītyabhidhīyate ||18-11||

Verse 12

অনিষ্টমিষ্টং মিশ্রং চ ত্রিবিধং কর্মণঃ ফলম্ | ভবত্যত্যাগিনাং প্রেত্য ন তু সংন্যাসিনাং ক্বচিত্ ||১৮-১২||

aniṣṭamiṣṭaṃ miśraṃ ca trividhaṃ karmaṇaḥ phalam . bhavatyatyāgināṃ pretya na tu saṃnyāsināṃ kvacit ||18-12||

Verse 13

পঞ্চৈতানি মহাবাহো কারণানি নিবোধ মে | সাঙ্খ্যে কৃতান্তে প্রোক্তানি সিদ্ধযে সর্বকর্মণাম্ ||১৮-১৩||

pañcaitāni mahābāho kāraṇāni nibodha me . sāṅkhye kṛtānte proktāni siddhaye sarvakarmaṇām ||18-13||

Verse 14

অধিষ্ঠানং তথা কর্তা করণং চ পৃথগ্বিধম্ | বিবিধাশ্চ পৃথক্চেষ্টা দৈবং চৈবাত্র পঞ্চমম্ ||১৮-১৪||

adhiṣṭhānaṃ tathā kartā karaṇaṃ ca pṛthagvidham . vividhāśca pṛthakceṣṭā daivaṃ caivātra pañcamam ||18-14||

Verse 15

শরীরবাঙ্মনোভির্যত্কর্ম প্রারভতে নরঃ | ন্যায্যং বা বিপরীতং বা পঞ্চৈতে তস্য হেতবঃ ||১৮-১৫||

śarīravāṅmanobhiryatkarma prārabhate naraḥ . nyāyyaṃ vā viparītaṃ vā pañcaite tasya hetavaḥ ||18-15||

Verse 16

তত্রৈবং সতি কর্তারমাত্মানং কেবলং তু যঃ | পশ্যত্যকৃতবুদ্ধিত্বান্ন স পশ্যতি দুর্মতিঃ ||১৮-১৬||

tatraivaṃ sati kartāramātmānaṃ kevalaṃ tu yaḥ . paśyatyakṛtabuddhitvānna sa paśyati durmatiḥ ||18-16||

Verse 17

যস্য নাহংকৃতো ভাবো বুদ্ধির্যস্য ন লিপ্যতে | হত্বাঽপি স ইমাঁল্লোকান্ন হন্তি ন নিবধ্যতে ||১৮-১৭||

yasya nāhaṃkṛto bhāvo buddhiryasya na lipyate . hatvā.api sa imā.Nllokānna hanti na nibadhyate ||18-17||

Verse 18

জ্ঞানং জ্ঞেযং পরিজ্ঞাতা ত্রিবিধা কর্মচোদনা | করণং কর্ম কর্তেতি ত্রিবিধঃ কর্মসংগ্রহঃ ||১৮-১৮||

jñānaṃ jñeyaṃ parijñātā trividhā karmacodanā . karaṇaṃ karma karteti trividhaḥ karmasaṃgrahaḥ ||18-18||

Verse 19

জ্ঞানং কর্ম চ কর্তাচ ত্রিধৈব গুণভেদতঃ | প্রোচ্যতে গুণসঙ্খ্যানে যথাবচ্ছৃণু তান্যপি ||১৮-১৯||

jñānaṃ karma ca kartāca tridhaiva guṇabhedataḥ . procyate guṇasaṅkhyāne yathāvacchṛṇu tānyapi ||18-19||

Verse 20

সর্বভূতেষু যেনৈকং ভাবমব্যযমীক্ষতে | অবিভক্তং বিভক্তেষু তজ্জ্ঞানং বিদ্ধি সাত্ত্বিকম্ ||১৮-২০||

sarvabhūteṣu yenaikaṃ bhāvamavyayamīkṣate . avibhaktaṃ vibhakteṣu tajjñānaṃ viddhi sāttvikam ||18-20||

Verse 21

পৃথক্ত্বেন তু যজ্জ্ঞানং নানাভাবান্পৃথগ্বিধান্ | বেত্তি সর্বেষু ভূতেষু তজ্জ্ঞানং বিদ্ধি রাজসম্ ||১৮-২১||

pṛthaktvena tu yajjñānaṃ nānābhāvānpṛthagvidhān . vetti sarveṣu bhūteṣu tajjñānaṃ viddhi rājasam ||18-21||

Verse 22

যত্তু কৃত্স্নবদেকস্মিন্কার্যে সক্তমহৈতুকম্ | অতত্ত্বার্থবদল্পং চ তত্তামসমুদাহৃতম্ ||১৮-২২||

yattu kṛtsnavadekasminkārye saktamahaitukam . atattvārthavadalpaṃ ca tattāmasamudāhṛtam ||18-22||

Verse 23

নিযতং সঙ্গরহিতমরাগদ্বেষতঃ কৃতম্ | অফলপ্রেপ্সুনা কর্ম যত্তত্সাত্ত্বিকমুচ্যতে ||১৮-২৩||

niyataṃ saṅgarahitamarāgadveṣataḥ kṛtam . aphalaprepsunā karma yattatsāttvikamucyate ||18-23||

Verse 24

যত্তু কামেপ্সুনা কর্ম সাহংকারেণ বা পুনঃ | ক্রিযতে বহুলাযাসং তদ্রাজসমুদাহৃতম্ ||১৮-২৪||

yattu kāmepsunā karma sāhaṃkāreṇa vā punaḥ . kriyate bahulāyāsaṃ tadrājasamudāhṛtam ||18-24||

Verse 25

অনুবন্ধং ক্ষযং হিংসামনপেক্ষ্য চ পৌরুষম্ | মোহাদারভ্যতে কর্ম যত্তত্তামসমুচ্যতে ||১৮-২৫||

anubandhaṃ kṣayaṃ hiṃsāmanapekṣya ca pauruṣam . mohādārabhyate karma yattattāmasamucyate ||18-25||

Verse 26

মুক্তসঙ্গোঽনহংবাদী ধৃত্যুত্সাহসমন্বিতঃ | সিদ্ধ্যসিদ্ধ্যোর্নির্বিকারঃ কর্তা সাত্ত্বিক উচ্যতে ||১৮-২৬||

muktasaṅgo.anahaṃvādī dhṛtyutsāhasamanvitaḥ . siddhyasiddhyornirvikāraḥ kartā sāttvika ucyate ||18-26||

Verse 27

রাগী কর্মফলপ্রেপ্সুর্লুব্ধো হিংসাত্মকোঽশুচিঃ | হর্ষশোকান্বিতঃ কর্তা রাজসঃ পরিকীর্তিতঃ ||১৮-২৭||

rāgī karmaphalaprepsurlubdho hiṃsātmako.aśuciḥ . harṣaśokānvitaḥ kartā rājasaḥ parikīrtitaḥ ||18-27||

Verse 28

অযুক্তঃ প্রাকৃতঃ স্তব্ধঃ শঠো নৈষ্কৃতিকোঽলসঃ | বিষাদী দীর্ঘসূত্রী চ কর্তা তামস উচ্যতে ||১৮-২৮||

ayuktaḥ prākṛtaḥ stabdhaḥ śaṭho naiṣkṛtiko.alasaḥ . viṣādī dīrghasūtrī ca kartā tāmasa ucyate ||18-28||

Verse 29

বুদ্ধের্ভেদং ধৃতেশ্চৈব গুণতস্ত্রিবিধং শৃণু | প্রোচ্যমানমশেষেণ পৃথক্ত্বেন ধনঞ্জয ||১৮-২৯||

buddherbhedaṃ dhṛteścaiva guṇatastrividhaṃ śṛṇu . procyamānamaśeṣeṇa pṛthaktvena dhanañjaya ||18-29||

Verse 30

প্রবৃত্তিং চ নিবৃত্তিং চ কার্যাকার্যে ভযাভযে | বন্ধং মোক্ষং চ যা বেত্তি বুদ্ধিঃ সা পার্থ সাত্ত্বিকী ||১৮-৩০||

pravṛttiṃ ca nivṛttiṃ ca kāryākārye bhayābhaye . bandhaṃ mokṣaṃ ca yā vetti buddhiḥ sā pārtha sāttvikī ||18-30||

Verse 31

যযা ধর্মমধর্মং চ কার্যং চাকার্যমেব চ | অযথাবত্প্রজানাতি বুদ্ধিঃ সা পার্থ রাজসী ||১৮-৩১||

yayā dharmamadharmaṃ ca kāryaṃ cākāryameva ca . ayathāvatprajānāti buddhiḥ sā pārtha rājasī ||18-31||

Verse 32

অধর্মং ধর্মমিতি যা মন্যতে তমসাবৃতা | সর্বার্থান্বিপরীতাংশ্চ বুদ্ধিঃ সা পার্থ তামসী ||১৮-৩২||

adharmaṃ dharmamiti yā manyate tamasāvṛtā . sarvārthānviparītāṃśca buddhiḥ sā pārtha tāmasī ||18-32||

Verse 33

ধৃত্যা যযা ধারযতে মনঃপ্রাণেন্দ্রিযক্রিযাঃ | যোগেনাব্যভিচারিণ্যা ধৃতিঃ সা পার্থ সাত্ত্বিকী ||১৮-৩৩||

dhṛtyā yayā dhārayate manaḥprāṇendriyakriyāḥ . yogenāvyabhicāriṇyā dhṛtiḥ sā pārtha sāttvikī ||18-33||

Verse 34

যযা তু ধর্মকামার্থান্ধৃত্যা ধারযতেঽর্জুন | প্রসঙ্গেন ফলাকাঙ্ক্ষী ধৃতিঃ সা পার্থ রাজসী ||১৮-৩৪||

yayā tu dharmakāmārthāndhṛtyā dhārayate.arjuna . prasaṅgena phalākāṅkṣī dhṛtiḥ sā pārtha rājasī ||18-34||

Verse 35

যযা স্বপ্নং ভযং শোকং বিষাদং মদমেব চ | ন বিমুঞ্চতি দুর্মেধা ধৃতিঃ সা পার্থ তামসী ||১৮-৩৫||

yayā svapnaṃ bhayaṃ śokaṃ viṣādaṃ madameva ca . na vimuñcati durmedhā dhṛtiḥ sā pārtha tāmasī ||18-35||

Verse 36

সুখং ত্বিদানীং ত্রিবিধং শৃণু মে ভরতর্ষভ | অভ্যাসাদ্রমতে যত্র দুঃখান্তং চ নিগচ্ছতি ||১৮-৩৬||

sukhaṃ tvidānīṃ trividhaṃ śṛṇu me bharatarṣabha . abhyāsādramate yatra duḥkhāntaṃ ca nigacchati ||18-36||

Verse 37

যত্তদগ্রে বিষমিব পরিণামেঽমৃতোপমম্ | তত্সুখং সাত্ত্বিকং প্রোক্তমাত্মবুদ্ধিপ্রসাদজম্ ||১৮-৩৭||

yattadagre viṣamiva pariṇāme.amṛtopamam . tatsukhaṃ sāttvikaṃ proktamātmabuddhiprasādajam ||18-37||

Verse 38

বিষযেন্দ্রিযসংযোগাদ্যত্তদগ্রেঽমৃতোপমম্ | পরিণামে বিষমিব তত্সুখং রাজসং স্মৃতম্ ||১৮-৩৮||

viṣayendriyasaṃyogādyattadagre.amṛtopamam . pariṇāme viṣamiva tatsukhaṃ rājasaṃ smṛtam ||18-38||

Verse 39

যদগ্রে চানুবন্ধে চ সুখং মোহনমাত্মনঃ | নিদ্রালস্যপ্রমাদোত্থং তত্তামসমুদাহৃতম্ ||১৮-৩৯||

yadagre cānubandhe ca sukhaṃ mohanamātmanaḥ . nidrālasyapramādotthaṃ tattāmasamudāhṛtam ||18-39||

Verse 40

ন তদস্তি পৃথিব্যাং বা দিবি দেবেষু বা পুনঃ | সত্ত্বং প্রকৃতিজৈর্মুক্তং যদেভিঃ স্যাত্ত্রিভির্গুণৈঃ ||১৮-৪০||

na tadasti pṛthivyāṃ vā divi deveṣu vā punaḥ . sattvaṃ prakṛtijairmuktaṃ yadebhiḥ syāttribhirguṇaiḥ ||18-40||

Verse 41

ব্রাহ্মণক্ষত্রিযবিশাং শূদ্রাণাং চ পরন্তপ | কর্মাণি প্রবিভক্তানি স্বভাবপ্রভবৈর্গুণৈঃ ||১৮-৪১||

brāhmaṇakṣatriyaviśāṃ śūdrāṇāṃ ca parantapa . karmāṇi pravibhaktāni svabhāvaprabhavairguṇaiḥ ||18-41||

Verse 42

শমো দমস্তপঃ শৌচং ক্ষান্তিরার্জবমেব চ | জ্ঞানং বিজ্ঞানমাস্তিক্যং ব্রহ্মকর্ম স্বভাবজম্ ||১৮-৪২||

śamo damastapaḥ śaucaṃ kṣāntirārjavameva ca . jñānaṃ vijñānamāstikyaṃ brahmakarma svabhāvajam ||18-42||

Verse 43

শৌর্যং তেজো ধৃতির্দাক্ষ্যং যুদ্ধে চাপ্যপলাযনম্ | দানমীশ্বরভাবশ্চ ক্ষাত্রং কর্ম স্বভাবজম্ ||১৮-৪৩||

śauryaṃ tejo dhṛtirdākṣyaṃ yuddhe cāpyapalāyanam . dānamīśvarabhāvaśca kṣātraṃ karma svabhāvajam ||18-43||

Verse 44

কৃষিগৌরক্ষ্যবাণিজ্যং বৈশ্যকর্ম স্বভাবজম্ | পরিচর্যাত্মকং কর্ম শূদ্রস্যাপি স্বভাবজম্ ||১৮-৪৪||

kṛṣigaurakṣyavāṇijyaṃ vaiśyakarma svabhāvajam . paricaryātmakaṃ karma śūdrasyāpi svabhāvajam ||18-44||

Verse 45

স্বে স্বে কর্মণ্যভিরতঃ সংসিদ্ধিং লভতে নরঃ | স্বকর্মনিরতঃ সিদ্ধিং যথা বিন্দতি তচ্ছৃণু ||১৮-৪৫||

sve sve karmaṇyabhirataḥ saṃsiddhiṃ labhate naraḥ . svakarmanirataḥ siddhiṃ yathā vindati tacchṛṇu ||18-45||

Verse 46

যতঃ প্রবৃত্তির্ভূতানাং যেন সর্বমিদং ততম্ | স্বকর্মণা তমভ্যর্চ্য সিদ্ধিং বিন্দতি মানবঃ ||১৮-৪৬||

yataḥ pravṛttirbhūtānāṃ yena sarvamidaṃ tatam . svakarmaṇā tamabhyarcya siddhiṃ vindati mānavaḥ ||18-46||

Verse 47

শ্রেযান্স্বধর্মো বিগুণঃ পরধর্মাত্স্বনুষ্ঠিতাত্ | স্বভাবনিযতং কর্ম কুর্বন্নাপ্নোতি কিল্বিষম্ ||১৮-৪৭||

śreyānsvadharmo viguṇaḥ paradharmātsvanuṣṭhitāt . svabhāvaniyataṃ karma kurvannāpnoti kilbiṣam ||18-47||

Verse 48

সহজং কর্ম কৌন্তেয সদোষমপি ন ত্যজেত্ | সর্বারম্ভা হি দোষেণ ধূমেনাগ্নিরিবাবৃতাঃ ||১৮-৪৮||

sahajaṃ karma kaunteya sadoṣamapi na tyajet . sarvārambhā hi doṣeṇa dhūmenāgnirivāvṛtāḥ ||18-48||

Verse 49

অসক্তবুদ্ধিঃ সর্বত্র জিতাত্মা বিগতস্পৃহঃ | নৈষ্কর্ম্যসিদ্ধিং পরমাং সংন্যাসেনাধিগচ্ছতি ||১৮-৪৯||

asaktabuddhiḥ sarvatra jitātmā vigataspṛhaḥ . naiṣkarmyasiddhiṃ paramāṃ saṃnyāsenādhigacchati ||18-49||

Verse 50

সিদ্ধিং প্রাপ্তো যথা ব্রহ্ম তথাপ্নোতি নিবোধ মে | সমাসেনৈব কৌন্তেয নিষ্ঠা জ্ঞানস্য যা পরা ||১৮-৫০||

siddhiṃ prāpto yathā brahma tathāpnoti nibodha me . samāsenaiva kaunteya niṣṭhā jñānasya yā parā ||18-50||

Verse 51

বুদ্ধ্যা বিশুদ্ধযা যুক্তো ধৃত্যাত্মানং নিযম্য চ | শব্দাদীন্বিষযাংস্ত্যক্ত্বা রাগদ্বেষৌ ব্যুদস্য চ ||১৮-৫১||

buddhyā viśuddhayā yukto dhṛtyātmānaṃ niyamya ca . śabdādīnviṣayāṃstyaktvā rāgadveṣau vyudasya ca ||18-51||

Verse 52

বিবিক্তসেবী লঘ্বাশী যতবাক্কাযমানসঃ | ধ্যানযোগপরো নিত্যং বৈরাগ্যং সমুপাশ্রিতঃ ||১৮-৫২||

viviktasevī laghvāśī yatavākkāyamānasaḥ . dhyānayogaparo nityaṃ vairāgyaṃ samupāśritaḥ ||18-52||

Verse 53

অহংকারং বলং দর্পং কামং ক্রোধং পরিগ্রহম্ | বিমুচ্য নির্মমঃ শান্তো ব্রহ্মভূযায কল্পতে ||১৮-৫৩||

ahaṃkāraṃ balaṃ darpaṃ kāmaṃ krodhaṃ parigraham . vimucya nirmamaḥ śānto brahmabhūyāya kalpate ||18-53||

Verse 54

ব্রহ্মভূতঃ প্রসন্নাত্মা ন শোচতি ন কাঙ্ক্ষতি | সমঃ সর্বেষু ভূতেষু মদ্ভক্তিং লভতে পরাম্ ||১৮-৫৪||

brahmabhūtaḥ prasannātmā na śocati na kāṅkṣati . samaḥ sarveṣu bhūteṣu madbhaktiṃ labhate parām ||18-54||

Verse 55

ভক্ত্যা মামভিজানাতি যাবান্যশ্চাস্মি তত্ত্বতঃ | ততো মাং তত্ত্বতো জ্ঞাত্বা বিশতে তদনন্তরম্ ||১৮-৫৫||

bhaktyā māmabhijānāti yāvānyaścāsmi tattvataḥ . tato māṃ tattvato jñātvā viśate tadanantaram ||18-55||

Verse 56

সর্বকর্মাণ্যপি সদা কুর্বাণো মদ্ব্যপাশ্রযঃ | মত্প্রসাদাদবাপ্নোতি শাশ্বতং পদমব্যযম্ ||১৮-৫৬||

sarvakarmāṇyapi sadā kurvāṇo madvyapāśrayaḥ . matprasādādavāpnoti śāśvataṃ padamavyayam ||18-56||

Verse 57

চেতসা সর্বকর্মাণি মযি সংন্যস্য মত্পরঃ | বুদ্ধিযোগমুপাশ্রিত্য মচ্চিত্তঃ সততং ভব ||১৮-৫৭||

cetasā sarvakarmāṇi mayi saṃnyasya matparaḥ . buddhiyogamupāśritya maccittaḥ satataṃ bhava ||18-57||

Verse 58

মচ্চিত্তঃ সর্বদুর্গাণি মত্প্রসাদাত্তরিষ্যসি | অথ চেত্ত্বমহংকারান্ন শ্রোষ্যসি বিনঙ্ক্ষ্যসি ||১৮-৫৮||

maccittaḥ sarvadurgāṇi matprasādāttariṣyasi . atha cettvamahaṃkārānna śroṣyasi vinaṅkṣyasi ||18-58||

Verse 59

যদহংকারমাশ্রিত্য ন যোত্স্য ইতি মন্যসে | মিথ্যৈষ ব্যবসাযস্তে প্রকৃতিস্ত্বাং নিযোক্ষ্যতি ||১৮-৫৯||

yadahaṃkāramāśritya na yotsya iti manyase . mithyaiṣa vyavasāyaste prakṛtistvāṃ niyokṣyati ||18-59||

Verse 60

স্বভাবজেন কৌন্তেয নিবদ্ধঃ স্বেন কর্মণা | কর্তুং নেচ্ছসি যন্মোহাত্করিষ্যস্যবশোপি তত্ ||১৮-৬০||

svabhāvajena kaunteya nibaddhaḥ svena karmaṇā . kartuṃ necchasi yanmohātkariṣyasyavaśopi tat ||18-60||

Verse 61

ঈশ্বরঃ সর্বভূতানাং হৃদ্দেশেঽর্জুন তিষ্ঠতি | ভ্রামযন্সর্বভূতানি যন্ত্রারূঢানি মাযযা ||১৮-৬১||

īśvaraḥ sarvabhūtānāṃ hṛddeśe.arjuna tiṣṭhati . bhrāmayansarvabhūtāni yantrārūḍhāni māyayā ||18-61||

Verse 62

তমেব শরণং গচ্ছ সর্বভাবেন ভারত | তত্প্রসাদাত্পরাং শান্তিং স্থানং প্রাপ্স্যসি শাশ্বতম্ ||১৮-৬২||

tameva śaraṇaṃ gaccha sarvabhāvena bhārata . tatprasādātparāṃ śāntiṃ sthānaṃ prāpsyasi śāśvatam ||18-62||

Verse 63

ইতি তে জ্ঞানমাখ্যাতং গুহ্যাদ্গুহ্যতরং মযা | বিমৃশ্যৈতদশেষেণ যথেচ্ছসি তথা কুরু ||১৮-৬৩||

iti te jñānamākhyātaṃ guhyādguhyataraṃ mayā . vimṛśyaitadaśeṣeṇa yathecchasi tathā kuru ||18-63||

Verse 64

সর্বগুহ্যতমং ভূযঃ শৃণু মে পরমং বচঃ | ইষ্টোঽসি মে দৃঢমিতি ততো বক্ষ্যামি তে হিতম্ ||১৮-৬৪||

sarvaguhyatamaṃ bhūyaḥ śṛṇu me paramaṃ vacaḥ . iṣṭo.asi me dṛḍhamiti tato vakṣyāmi te hitam ||18-64||

Verse 65

মন্মনা ভব মদ্ভক্তো মদ্যাজী মাং নমস্কুরু | মামেবৈষ্যসি সত্যং তে প্রতিজানে প্রিযোঽসি মে ||১৮-৬৫||

manmanā bhava madbhakto madyājī māṃ namaskuru . māmevaiṣyasi satyaṃ te pratijāne priyo.asi me ||18-65||

Verse 66

সর্বধর্মান্পরিত্যজ্য মামেকং শরণং ব্রজ | অহং ত্বা সর্বপাপেভ্যো মোক্ষযিষ্যামি মা শুচঃ ||১৮-৬৬||

sarvadharmānparityajya māmekaṃ śaraṇaṃ vraja . ahaṃ tvāṃ sarvapāpebhyo mokṣyayiṣyāmi mā śucaḥ ||18-66||

Verse 67

ইদং তে নাতপস্কায নাভক্তায কদাচন | ন চাশুশ্রূষবে বাচ্যং ন চ মাং যোঽভ্যসূযতি ||১৮-৬৭||

idaṃ te nātapaskāya nābhaktāya kadācana . na cāśuśrūṣave vācyaṃ na ca māṃ yo.abhyasūyati ||18-67||

Verse 68

য ইদং পরমং গুহ্যং মদ্ভক্তেষ্বভিধাস্যতি | ভক্তিং মযি পরাং কৃত্বা মামেবৈষ্যত্যসংশযঃ ||১৮-৬৮||

ya idaṃ paramaṃ guhyaṃ madbhakteṣvabhidhāsyati . bhaktiṃ mayi parāṃ kṛtvā māmevaiṣyatyasaṃśayaḥ ||18-68||

Verse 69

ন চ তস্মান্মনুষ্যেষু কশ্চিন্মে প্রিযকৃত্তমঃ | ভবিতা ন চ মে তস্মাদন্যঃ প্রিযতরো ভুবি ||১৮-৬৯||

na ca tasmānmanuṣyeṣu kaścinme priyakṛttamaḥ . bhavitā na ca me tasmādanyaḥ priyataro bhuvi ||18-69||

Verse 70

অধ্যেষ্যতে চ য ইমং ধর্ম্যং সংবাদমাবযোঃ | জ্ঞানযজ্ঞেন তেনাহমিষ্টঃ স্যামিতি মে মতিঃ ||১৮-৭০||

adhyeṣyate ca ya imaṃ dharmyaṃ saṃvādamāvayoḥ . jñānayajñena tenāhamiṣṭaḥ syāmiti me matiḥ ||18-70||

Verse 71

শ্রদ্ধাবাননসূযশ্চ শৃণুযাদপি যো নরঃ | সোঽপি মুক্তঃ শুভাঁল্লোকান্প্রাপ্নুযাত্পুণ্যকর্মণাম্ ||১৮-৭১||

śraddhāvānanasūyaśca śṛṇuyādapi yo naraḥ . so.api muktaḥ śubhā.Nllokānprāpnuyātpuṇyakarmaṇām ||18-71||

Verse 72

কচ্চিদেতচ্ছ্রুতং পার্থ ত্বযৈকাগ্রেণ চেতসা | কচ্চিদজ্ঞানসম্মোহঃ প্রনষ্টস্তে ধনঞ্জয ||১৮-৭২||

kaccidetacchrutaṃ pārtha tvayaikāgreṇa cetasā . kaccidajñānasammohaḥ pranaṣṭaste dhanañjaya ||18-72||

Verse 73

অর্জুন উবাচ | নষ্টো মোহঃ স্মৃতির্লব্ধা ত্বত্প্রসাদান্মযাচ্যুত | স্থিতোঽস্মি গতসন্দেহঃ করিষ্যে বচনং তব ||১৮-৭৩||

arjuna uvāca . naṣṭo mohaḥ smṛtirlabdhā tvatprasādānmayācyuta . sthito.asmi gatasandehaḥ kariṣye vacanaṃ tava ||18-73||

Verse 74

সঞ্জয উবাচ | ইত্যহং বাসুদেবস্য পার্থস্য চ মহাত্মনঃ | সংবাদমিমমশ্রৌষমদ্ভুতং রোমহর্ষণম্ ||১৮-৭৪||

sañjaya uvāca . ityahaṃ vāsudevasya pārthasya ca mahātmanaḥ . saṃvādamimamaśrauṣamadbhutaṃ romaharṣaṇam ||18-74||

Verse 75

ব্যাসপ্রসাদাচ্ছ্রুতবানেতদ্গুহ্যমহং পরম্ | যোগং যোগেশ্বরাত্কৃষ্ণাত্সাক্ষাত্কথযতঃ স্বযম্ ||১৮-৭৫||

vyāsaprasādācchrutavānetadguhyamahaṃ param . yogaṃ yogeśvarātkṛṣṇātsākṣātkathayataḥ svayam ||18-75||

Verse 76

রাজন্সংস্মৃত্য সংস্মৃত্য সংবাদমিমমদ্ভুতম্ | কেশবার্জুনযোঃ পুণ্যং হৃষ্যামি চ মুহুর্মুহুঃ ||১৮-৭৬||

rājansaṃsmṛtya saṃsmṛtya saṃvādamimamadbhutam . keśavārjunayoḥ puṇyaṃ hṛṣyāmi ca muhurmuhuḥ ||18-76||

Verse 77

তচ্চ সংস্মৃত্য সংস্মৃত্য রূপমত্যদ্ভুতং হরেঃ | বিস্মযো মে মহান্ রাজন্হৃষ্যামি চ পুনঃ পুনঃ ||১৮-৭৭||

tacca saṃsmṛtya saṃsmṛtya rūpamatyadbhutaṃ hareḥ . vismayo me mahān rājanhṛṣyāmi ca punaḥ punaḥ ||18-77||

Verse 78

যত্র যোগেশ্বরঃ কৃষ্ণো যত্র পার্থো ধনুর্ধরঃ | তত্র শ্রীর্বিজযো ভূতির্ধ্রুবা নীতির্মতির্মম ||১৮-৭৮||

yatra yogeśvaraḥ kṛṣṇo yatra pārtho dhanurdharaḥ . tatra śrīrvijayo bhūtirdhruvā nītirmatirmama ||18-78||

Verse 79

ওঁ তত্সদিতি শ্রীমদ্ভগবদ্গীতাসূপনিষত্সু ব্রহ্মবিদ্যাযাং যোগশাস্ত্রে শ্রীকৃষ্ণার্জুনসংবাদে মোক্ষসংন্যাসযোগো নাম অষ্টাদশোঽধ্যাযঃ ||১৮||

OM tatsaditi śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu brahmavidyāyāṃ yogaśāstre śrīkṛṣṇārjunasaṃvāde mokṣasaṃnyāsayogo nāma aṣṭādaśo.adhyāyaḥ ||18-79||