അദ്ധ്യായം 4
Verse 1
ശ്രീഭഗവാനുവാച | ഇമം വിവസ്വതേ യോഗം പ്രോക്തവാനഹമവ്യയമ് | വിവസ്വാന്മനവേ പ്രാഹ മനുരിക്ഷ്വാകവേഽബ്രവീത് ||൪-൧||
śrībhagavānuvāca . imaṃ vivasvate yogaṃ proktavānahamavyayam . vivasvānmanave prāha manurikṣvākave.abravīt ||4-1||
Verse 2
ഏവം പരമ്പരാപ്രാപ്തമിമം രാജര്ഷയോ വിദുഃ | സ കാലേനേഹ മഹതാ യോഗോ നഷ്ടഃ പരന്തപ ||൪-൨||
evaṃ paramparāprāptamimaṃ rājarṣayo viduḥ . sa kāleneha mahatā yogo naṣṭaḥ parantapa ||4-2||
Verse 3
സ ഏവായം മയാ തേഽദ്യ യോഗഃ പ്രോക്തഃ പുരാതനഃ | ഭക്തോഽസി മേ സഖാ ചേതി രഹസ്യം ഹ്യേതദുത്തമമ് ||൪-൩||
sa evāyaṃ mayā te.adya yogaḥ proktaḥ purātanaḥ . bhakto.asi me sakhā ceti rahasyaṃ hyetaduttamam ||4-3||
Verse 4
അര്ജുന ഉവാച | അപരം ഭവതോ ജന്മ പരം ജന്മ വിവസ്വതഃ | കഥമേതദ്വിജാനീയാം ത്വമാദൌ പ്രോക്തവാനിതി ||൪-൪||
arjuna uvāca . aparaṃ bhavato janma paraṃ janma vivasvataḥ . kathametadvijānīyāṃ tvamādau proktavāniti ||4-4||
Verse 5
ശ്രീഭഗവാനുവാച | ബഹൂനി മേ വ്യതീതാനി ജന്മാനി തവ ചാര്ജുന | താന്യഹം വേദ സര്വാണി ന ത്വം വേത്ഥ പരന്തപ ||൪-൫||
śrībhagavānuvāca . bahūni me vyatītāni janmāni tava cārjuna . tānyahaṃ veda sarvāṇi na tvaṃ vettha parantapa ||4-5||
Verse 6
അജോഽപി സന്നവ്യയാത്മാ ഭൂതാനാമീശ്വരോഽപി സന് | പ്രകൃതിം സ്വാമധിഷ്ഠായ സമ്ഭവാമ്യാത്മമായയാ ||൪-൬||
ajo.api sannavyayātmā bhūtānāmīśvaro.api san . prakṛtiṃ svāmadhiṣṭhāya sambhavāmyātmamāyayā ||4-6||
Verse 7
യദാ യദാ ഹി ധര്മസ്യ ഗ്ലാനിര്ഭവതി ഭാരത | അഭ്യുത്ഥാനമധര്മസ്യ തദാത്മാനം സൃജാമ്യഹമ് ||൪-൭||
yadā yadā hi dharmasya glānirbhavati bhārata . abhyutthānamadharmasya tadātmānaṃ sṛjāmyaham ||4-7||
Verse 8
പരിത്രാണായ സാധൂനാം വിനാശായ ച ദുഷ്കൃതാമ് | ധര്മസംസ്ഥാപനാര്ഥായ സമ്ഭവാമി യുഗേ യുഗേ ||൪-൮||
paritrāṇāya sādhūnāṃ vināśāya ca duṣkṛtām . dharmasaṃsthāpanārthāya sambhavāmi yuge yuge ||4-8||
Verse 9
ജന്മ കര്മ ച മേ ദിവ്യമേവം യോ വേത്തി തത്ത്വതഃ | ത്യക്ത്വാ ദേഹം പുനര്ജന്മ നൈതി മാമേതി സോഽര്ജുന ||൪-൯||
janma karma ca me divyamevaṃ yo vetti tattvataḥ . tyaktvā dehaṃ punarjanma naiti māmeti so.arjuna ||4-9||
Verse 10
വീതരാഗഭയക്രോധാ മന്മയാ മാമുപാശ്രിതാഃ | ബഹവോ ജ്ഞാനതപസാ പൂതാ മദ്ഭാവമാഗതാഃ ||൪-൧൦||
vītarāgabhayakrodhā manmayā māmupāśritāḥ . bahavo jñānatapasā pūtā madbhāvamāgatāḥ ||4-10||
Verse 11
യേ യഥാ മാം പ്രപദ്യന്തേ താംസ്തഥൈവ ഭജാമ്യഹമ് | മമ വര്ത്മാനുവര്തന്തേ മനുഷ്യാഃ പാര്ഥ സര്വശഃ ||൪-൧൧||
ye yathā māṃ prapadyante tāṃstathaiva bhajāmyaham . mama vartmānuvartante manuṣyāḥ pārtha sarvaśaḥ ||4-11||
Verse 12
കാങ്ക്ഷന്തഃ കര്മണാം സിദ്ധിം യജന്ത ഇഹ ദേവതാഃ | ക്ഷിപ്രം ഹി മാനുഷേ ലോകേ സിദ്ധിര്ഭവതി കര്മജാ ||൪-൧൨||
kāṅkṣantaḥ karmaṇāṃ siddhiṃ yajanta iha devatāḥ . kṣipraṃ hi mānuṣe loke siddhirbhavati karmajā ||4-12||
Verse 13
ചാതുര്വര്ണ്യം മയാ സൃഷ്ടം ഗുണകര്മവിഭാഗശഃ | തസ്യ കര്താരമപി മാം വിദ്ധ്യകര്താരമവ്യയമ് ||൪-൧൩||
cāturvarṇyaṃ mayā sṛṣṭaṃ guṇakarmavibhāgaśaḥ . tasya kartāramapi māṃ viddhyakartāramavyayam ||4-13||
Verse 14
ന മാം കര്മാണി ലിമ്പന്തി ന മേ കര്മഫലേ സ്പൃഹാ | ഇതി മാം യോഽഭിജാനാതി കര്മഭിര്ന സ ബധ്യതേ ||൪-൧൪||
na māṃ karmāṇi limpanti na me karmaphale spṛhā . iti māṃ yo.abhijānāti karmabhirna sa badhyate ||4-14||
Verse 15
ഏവം ജ്ഞാത്വാ കൃതം കര്മ പൂര്വൈരപി മുമുക്ഷുഭിഃ | കുരു കര്മൈവ തസ്മാത്ത്വം പൂര്വൈഃ പൂര്വതരം കൃതമ് ||൪-൧൫||
evaṃ jñātvā kṛtaṃ karma pūrvairapi mumukṣubhiḥ . kuru karmaiva tasmāttvaṃ pūrvaiḥ pūrvataraṃ kṛtam ||4-15||
Verse 16
കിം കര്മ കിമകര്മേതി കവയോഽപ്യത്ര മോഹിതാഃ | തത്തേ കര്മ പ്രവക്ഷ്യാമി യജ്ജ്ഞാത്വാ മോക്ഷ്യസേഽശുഭാത് ||൪-൧൬||
kiṃ karma kimakarmeti kavayo.apyatra mohitāḥ . tatte karma pravakṣyāmi yajjñātvā mokṣyase.aśubhāt ||4-16||
Verse 17
കര്മണോ ഹ്യപി ബോദ്ധവ്യം ബോദ്ധവ്യം ച വികര്മണഃ | അകര്മണശ്ച ബോദ്ധവ്യം ഗഹനാ കര്മണോ ഗതിഃ ||൪-൧൭||
karmaṇo hyapi boddhavyaṃ boddhavyaṃ ca vikarmaṇaḥ . akarmaṇaśca boddhavyaṃ gahanā karmaṇo gatiḥ ||4-17||
Verse 18
കര്മണ്യകര്മ യഃ പശ്യേദകര്മണി ച കര്മ യഃ | സ ബുദ്ധിമാന്മനുഷ്യേഷു സ യുക്തഃ കൃത്സ്നകര്മകൃത് ||൪-൧൮||
karmaṇyakarma yaḥ paśyedakarmaṇi ca karma yaḥ . sa buddhimānmanuṣyeṣu sa yuktaḥ kṛtsnakarmakṛt ||4-18||
Verse 19
യസ്യ സര്വേ സമാരമ്ഭാഃ കാമസങ്കല്പവര്ജിതാഃ | ജ്ഞാനാഗ്നിദഗ്ധകര്മാണം തമാഹുഃ പണ്ഡിതം ബുധാഃ ||൪-൧൯||
yasya sarve samārambhāḥ kāmasaṅkalpavarjitāḥ . jñānāgnidagdhakarmāṇaṃ tamāhuḥ paṇḍitaṃ budhāḥ ||4-19||
Verse 20
ത്യക്ത്വാ കര്മഫലാസങ്ഗം നിത്യതൃപ്തോ നിരാശ്രയഃ | കര്മണ്യഭിപ്രവൃത്തോഽപി നൈവ കിഞ്ചിത്കരോതി സഃ ||൪-൨൦||
tyaktvā karmaphalāsaṅgaṃ nityatṛpto nirāśrayaḥ . karmaṇyabhipravṛtto.api naiva kiñcitkaroti saḥ ||4-20||
Verse 21
നിരാശീര്യതചിത്താത്മാ ത്യക്തസര്വപരിഗ്രഹഃ | ശാരീരം കേവലം കര്മ കുര്വന്നാപ്നോതി കില്ബിഷമ് ||൪-൨൧||
nirāśīryatacittātmā tyaktasarvaparigrahaḥ . śārīraṃ kevalaṃ karma kurvannāpnoti kilbiṣam ||4-21||
Verse 22
യദൃച്ഛാലാഭസന്തുഷ്ടോ ദ്വന്ദ്വാതീതോ വിമത്സരഃ | സമഃ സിദ്ധാവസിദ്ധൌ ച കൃത്വാപി ന നിബധ്യതേ ||൪-൨൨||
yadṛcchālābhasantuṣṭo dvandvātīto vimatsaraḥ . samaḥ siddhāvasiddhau ca kṛtvāpi na nibadhyate ||4-22||
Verse 23
ഗതസങ്ഗസ്യ മുക്തസ്യ ജ്ഞാനാവസ്ഥിതചേതസഃ | യജ്ഞായാചരതഃ കര്മ സമഗ്രം പ്രവിലീയതേ ||൪-൨൩||
gatasaṅgasya muktasya jñānāvasthitacetasaḥ . yajñāyācarataḥ karma samagraṃ pravilīyate ||4-23||
Verse 24
ബ്രഹ്മാര്പണം ബ്രഹ്മ ഹവിര്ബ്രഹ്മാഗ്നൌ ബ്രഹ്മണാ ഹുതമ് | ബ്രഹ്മൈവ തേന ഗന്തവ്യം ബ്രഹ്മകര്മസമാധിനാ ||൪-൨൪||
brahmārpaṇaṃ brahma havirbrahmāgnau brahmaṇā hutam . brahmaiva tena gantavyaṃ brahmakarmasamādhinā ||4-24||
Verse 25
ദൈവമേവാപരേ യജ്ഞം യോഗിനഃ പര്യുപാസതേ | ബ്രഹ്മാഗ്നാവപരേ യജ്ഞം യജ്ഞേനൈവോപജുഹ്വതി ||൪-൨൫||
daivamevāpare yajñaṃ yoginaḥ paryupāsate . brahmāgnāvapare yajñaṃ yajñenaivopajuhvati ||4-25||
Verse 26
ശ്രോത്രാദീനീന്ദ്രിയാണ്യന്യേ സംയമാഗ്നിഷു ജുഹ്വതി | ശബ്ദാദീന്വിഷയാനന്യ ഇന്ദ്രിയാഗ്നിഷു ജുഹ്വതി ||൪-൨൬||
śrotrādīnīndriyāṇyanye saṃyamāgniṣu juhvati . śabdādīnviṣayānanya indriyāgniṣu juhvati ||4-26||
Verse 27
സര്വാണീന്ദ്രിയകര്മാണി പ്രാണകര്മാണി ചാപരേ | ആത്മസംയമയോഗാഗ്നൌ ജുഹ്വതി ജ്ഞാനദീപിതേ ||൪-൨൭||
sarvāṇīndriyakarmāṇi prāṇakarmāṇi cāpare . ātmasaṃyamayogāgnau juhvati jñānadīpite ||4-27||
Verse 28
ദ്രവ്യയജ്ഞാസ്തപോയജ്ഞാ യോഗയജ്ഞാസ്തഥാപരേ | സ്വാധ്യായജ്ഞാനയജ്ഞാശ്ച യതയഃ സംശിതവ്രതാഃ ||൪-൨൮||
dravyayajñāstapoyajñā yogayajñāstathāpare . svādhyāyajñānayajñāśca yatayaḥ saṃśitavratāḥ ||4-28||
Verse 29
അപാനേ ജുഹ്വതി പ്രാണം പ്രാണേഽപാനം തഥാപരേ | പ്രാണാപാനഗതീ രുദ്ധ്വാ പ്രാണായാമപരായണാഃ ||൪-൨൯||
apāne juhvati prāṇaṃ prāṇe.apānaṃ tathāpare . prāṇāpānagatī ruddhvā prāṇāyāmaparāyaṇāḥ ||4-29||
Verse 30
അപരേ നിയതാഹാരാഃ പ്രാണാന്പ്രാണേഷു ജുഹ്വതി | സര്വേഽപ്യേതേ യജ്ഞവിദോ യജ്ഞക്ഷപിതകല്മഷാഃ ||൪-൩൦||
apare niyatāhārāḥ prāṇānprāṇeṣu juhvati . sarve.apyete yajñavido yajñakṣapitakalmaṣāḥ ||4-30||
Verse 31
യജ്ഞശിഷ്ടാമൃതഭുജോ യാന്തി ബ്രഹ്മ സനാതനമ് | നായം ലോകോഽസ്ത്യയജ്ഞസ്യ കുതോഽന്യഃ കുരുസത്തമ ||൪-൩൧||
yajñaśiṣṭāmṛtabhujo yānti brahma sanātanam . nāyaṃ loko.astyayajñasya kuto.anyaḥ kurusattama ||4-31||
Verse 32
ഏവം ബഹുവിധാ യജ്ഞാ വിതതാ ബ്രഹ്മണോ മുഖേ | കര്മജാന്വിദ്ധി താന്സര്വാനേവം ജ്ഞാത്വാ വിമോക്ഷ്യസേ ||൪-൩൨||
evaṃ bahuvidhā yajñā vitatā brahmaṇo mukhe . karmajānviddhi tānsarvānevaṃ jñātvā vimokṣyase ||4-32||
Verse 33
ശ്രേയാന്ദ്രവ്യമയാദ്യജ്ഞാജ്ജ്ഞാനയജ്ഞഃ പരന്തപ | സര്വം കര്മാഖിലം പാര്ഥ ജ്ഞാനേ പരിസമാപ്യതേ ||൪-൩൩||
śreyāndravyamayādyajñājjñānayajñaḥ parantapa . sarvaṃ karmākhilaṃ pārtha jñāne parisamāpyate ||4-33||
Verse 34
തദ്വിദ്ധി പ്രണിപാതേന പരിപ്രശ്നേന സേവയാ | ഉപദേക്ഷ്യന്തി തേ ജ്ഞാനം ജ്ഞാനിനസ്തത്ത്വദര്ശിനഃ ||൪-൩൪||
tadviddhi praṇipātena paripraśnena sevayā . upadekṣyanti te jñānaṃ jñāninastattvadarśinaḥ ||4-34||
Verse 35
യജ്ജ്ഞാത്വാ ന പുനര്മോഹമേവം യാസ്യസി പാണ്ഡവ | യേന ഭൂതാന്യശേഷേണ ദ്രക്ഷ്യസ്യാത്മന്യഥോ മയി (var അശേഷാണി) ||൪-൩൫||
yajjñātvā na punarmohamevaṃ yāsyasi pāṇḍava . yena bhūtānyaśeṣāṇi drakṣyasyātmanyatho mayi ||4-35||
Verse 36
അപി ചേദസി പാപേഭ്യഃ സര്വേഭ്യഃ പാപകൃത്തമഃ | സര്വം ജ്ഞാനപ്ലവേനൈവ വൃജിനം സന്തരിഷ്യസി ||൪-൩൬||
api cedasi pāpebhyaḥ sarvebhyaḥ pāpakṛttamaḥ . sarvaṃ jñānaplavenaiva vṛjinaṃ santariṣyasi ||4-36||
Verse 37
യഥൈധാംസി സമിദ്ധോഽഗ്നിര്ഭസ്മസാത്കുരുതേഽര്ജുന | ജ്ഞാനാഗ്നിഃ സര്വകര്മാണി ഭസ്മസാത്കുരുതേ തഥാ ||൪-൩൭||
yathaidhāṃsi samiddho.agnirbhasmasātkurute.arjuna . jñānāgniḥ sarvakarmāṇi bhasmasātkurute tathā ||4-37||
Verse 38
ന ഹി ജ്ഞാനേന സദൃശം പവിത്രമിഹ വിദ്യതേ | തത്സ്വയം യോഗസംസിദ്ധഃ കാലേനാത്മനി വിന്ദതി ||൪-൩൮||
na hi jñānena sadṛśaṃ pavitramiha vidyate . tatsvayaṃ yogasaṃsiddhaḥ kālenātmani vindati ||4-38||
Verse 39
ശ്രദ്ധാവാഁല്ലഭതേ ജ്ഞാനം തത്പരഃ സംയതേന്ദ്രിയഃ | ജ്ഞാനം ലബ്ധ്വാ പരാം ശാന്തിമചിരേണാധിഗച്ഛതി ||൪-൩൯||
śraddhāvā.Nllabhate jñānaṃ tatparaḥ saṃyatendriyaḥ . jñānaṃ labdhvā parāṃ śāntimacireṇādhigacchati ||4-39||
Verse 40
അജ്ഞശ്ചാശ്രദ്ദധാനശ്ച സംശയാത്മാ വിനശ്യതി | നായം ലോകോഽസ്തി ന പരോ ന സുഖം സംശയാത്മനഃ ||൪-൪൦||
ajñaścāśraddadhānaśca saṃśayātmā vinaśyati . nāyaṃ loko.asti na paro na sukhaṃ saṃśayātmanaḥ ||4-40||
Verse 41
യോഗസംന്യസ്തകര്മാണം ജ്ഞാനസഞ്ഛിന്നസംശയമ് | ആത്മവന്തം ന കര്മാണി നിബധ്നന്തി ധനഞ്ജയ ||൪-൪൧||
yogasaṃnyastakarmāṇaṃ jñānasañchinnasaṃśayam . ātmavantaṃ na karmāṇi nibadhnanti dhanañjaya ||4-41||
Verse 42
തസ്മാദജ്ഞാനസമ്ഭൂതം ഹൃത്സ്ഥം ജ്ഞാനാസിനാത്മനഃ | ഛിത്ത്വൈനം സംശയം യോഗമാതിഷ്ഠോത്തിഷ്ഠ ഭാരത ||൪-൪൨||
tasmādajñānasambhūtaṃ hṛtsthaṃ jñānāsinātmanaḥ . chittvainaṃ saṃśayaṃ yogamātiṣṭhottiṣṭha bhārata ||4-42||
Verse 43
ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ ജ്ഞാനകര്മസംന്യാസയോഗോ നാമ ചതുര്ഥോഽധ്യായഃ ||൪||
OM tatsaditi śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu brahmavidyāyāṃ yogaśāstre śrīkṛṣṇārjunasaṃvāde jñānakarmasaṃnyāsayogo nāma caturtho.adhyāyaḥ ||4-43||