ধৃতরাষ্ট্র উবাচ | ধর্মক্ষেত্রে কুরুক্ষেত্রে সমবেতা যুযুত্সবঃ | মামকাঃ পাণ্ডবাশ্চৈব কিমকুর্বত সঞ্জয ||১-১||
dhṛtarāṣṭra uvāca . dharmakṣetre kurukṣetre samavetā yuyutsavaḥ . māmakāḥ pāṇḍavāścaiva kimakurvata sañjaya ||1-1||
সঞ্জয উবাচ | দৃষ্ট্বা তু পাণ্ডবানীকং ব্যূঢং দুর্যোধনস্তদা | আচার্যমুপসংগম্য রাজা বচনমব্রবীত্ ||১-২||
sañjaya uvāca . dṛṣṭvā tu pāṇḍavānīkaṃ vyūḍhaṃ duryodhanastadā . ācāryamupasaṃgamya rājā vacanamabravīt ||1-2||
পশ্যৈতাং পাণ্ডুপুত্রাণামাচার্য মহতীং চমূম্ | ব্যূঢাং দ্রুপদপুত্রেণ তব শিষ্যেণ ধীমতা ||১-৩||
paśyaitāṃ pāṇḍuputrāṇāmācārya mahatīṃ camūm . vyūḍhāṃ drupadaputreṇa tava śiṣyeṇa dhīmatā ||1-3||
অত্র শূরা মহেষ্বাসা ভীমার্জুনসমা যুধি | যুযুধানো বিরাটশ্চ দ্রুপদশ্চ মহারথঃ ||১-৪||
atra śūrā maheṣvāsā bhīmārjunasamā yudhi . yuyudhāno virāṭaśca drupadaśca mahārathaḥ ||1-4||
ধৃষ্টকেতুশ্চেকিতানঃ কাশিরাজশ্চ বীর্যবান্ | পুরুজিত্কুন্তিভোজশ্চ শৈব্যশ্চ নরপুংগবঃ ||১-৫||
dhṛṣṭaketuścekitānaḥ kāśirājaśca vīryavān . purujitkuntibhojaśca śaibyaśca narapuṃgavaḥ ||1-5||
যুধামন্যুশ্চ বিক্রান্ত উত্তমৌজাশ্চ বীর্যবান্ | সৌভদ্রো দ্রৌপদেযাশ্চ সর্ব এব মহারথাঃ ||১-৬||
yudhāmanyuśca vikrānta uttamaujāśca vīryavān . saubhadro draupadeyāśca sarva eva mahārathāḥ ||1-6||
অস্মাকং তু বিশিষ্টা যে তান্নিবোধ দ্বিজোত্তম | নাযকা মম সৈন্যস্য সংজ্ঞার্থং তান্ব্রবীমি তে ||১-৭||
asmākaṃ tu viśiṣṭā ye tānnibodha dvijottama . nāyakā mama sainyasya saṃjñārthaṃ tānbravīmi te ||1-7||
ভবান্ভীষ্মশ্চ কর্ণশ্চ কৃপশ্চ সমিতিঞ্জযঃ | অশ্বত্থামা বিকর্ণশ্চ সৌমদত্তিস্তথৈব চ ||১-৮||
bhavānbhīṣmaśca karṇaśca kṛpaśca samitiñjayaḥ . aśvatthāmā vikarṇaśca saumadattistathaiva ca ||1-8||
অন্যে চ বহবঃ শূরা মদর্থে ত্যক্তজীবিতাঃ | নানাশস্ত্রপ্রহরণাঃ সর্বে যুদ্ধবিশারদাঃ ||১-৯||
anye ca bahavaḥ śūrā madarthe tyaktajīvitāḥ . nānāśastrapraharaṇāḥ sarve yuddhaviśāradāḥ ||1-9||
অপর্যাপ্তং তদস্মাকং বলং ভীষ্মাভিরক্ষিতম্ | পর্যাপ্তং ত্বিদমেতেষাং বলং ভীমাভিরক্ষিতম্ ||১-১০||
aparyāptaṃ tadasmākaṃ balaṃ bhīṣmābhirakṣitam . paryāptaṃ tvidameteṣāṃ balaṃ bhīmābhirakṣitam ||1-10||
অযনেষু চ সর্বেষু যথাভাগমবস্থিতাঃ | ভীষ্মমেবাভিরক্ষন্তু ভবন্তঃ সর্ব এব হি ||১-১১||
ayaneṣu ca sarveṣu yathābhāgamavasthitāḥ . bhīṣmamevābhirakṣantu bhavantaḥ sarva eva hi ||1-11||
তস্য সঞ্জনযন্হর্ষং কুরুবৃদ্ধঃ পিতামহঃ | সিংহনাদং বিনদ্যোচ্চৈঃ শঙ্খং দধ্মৌ প্রতাপবান্ ||১-১২||
tasya sañjanayanharṣaṃ kuruvṛddhaḥ pitāmahaḥ . siṃhanādaṃ vinadyoccaiḥ śaṅkhaṃ dadhmau pratāpavān ||1-12||
ততঃ শঙ্খাশ্চ ভের্যশ্চ পণবানকগোমুখাঃ | সহসৈবাভ্যহন্যন্ত স শব্দস্তুমুলোঽভবত্ ||১-১৩||
tataḥ śaṅkhāśca bheryaśca paṇavānakagomukhāḥ . sahasaivābhyahanyanta sa śabdastumulo.abhavat ||1-13||
ততঃ শ্বেতৈর্হযৈর্যুক্তে মহতি স্যন্দনে স্থিতৌ | মাধবঃ পাণ্ডবশ্চৈব দিব্যৌ শঙ্খৌ প্রদধ্মতুঃ ||১-১৪||
tataḥ śvetairhayairyukte mahati syandane sthitau . mādhavaḥ pāṇḍavaścaiva divyau śaṅkhau pradadhmatuḥ ||1-14||
পাঞ্চজন্যং হৃষীকেশো দেবদত্তং ধনঞ্জযঃ | পৌণ্ড্রং দধ্মৌ মহাশঙ্খং ভীমকর্মা বৃকোদরঃ ||১-১৫||
pāñcajanyaṃ hṛṣīkeśo devadattaṃ dhanañjayaḥ . pauṇḍraṃ dadhmau mahāśaṅkhaṃ bhīmakarmā vṛkodaraḥ ||1-15||
অনন্তবিজযং রাজা কুন্তীপুত্রো যুধিষ্ঠিরঃ | নকুলঃ সহদেবশ্চ সুঘোষমণিপুষ্পকৌ ||১-১৬||
anantavijayaṃ rājā kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ . nakulaḥ sahadevaśca sughoṣamaṇipuṣpakau ||1-16||
কাশ্যশ্চ পরমেষ্বাসঃ শিখণ্ডী চ মহারথঃ | ধৃষ্টদ্যুম্নো বিরাটশ্চ সাত্যকিশ্চাপরাজিতঃ ||১-১৭||
kāśyaśca parameṣvāsaḥ śikhaṇḍī ca mahārathaḥ . dhṛṣṭadyumno virāṭaśca sātyakiścāparājitaḥ ||1-17||
দ্রুপদো দ্রৌপদেযাশ্চ সর্বশঃ পৃথিবীপতে | সৌভদ্রশ্চ মহাবাহুঃ শঙ্খান্দধ্মুঃ পৃথক্পৃথক্ ||১-১৮||
drupado draupadeyāśca sarvaśaḥ pṛthivīpate . saubhadraśca mahābāhuḥ śaṅkhāndadhmuḥ pṛthakpṛthak ||1-18||
স ঘোষো ধার্তরাষ্ট্রাণাং হৃদযানি ব্যদারযত্ | নভশ্চ পৃথিবীং চৈব তুমুলোঽভ্যনুনাদযন্ (or লোব্যনু) ||১-১৯||
sa ghoṣo dhārtarāṣṭrāṇāṃ hṛdayāni vyadārayat . nabhaśca pṛthivīṃ caiva tumulo.abhyanunādayan (lo vyanu)||1-19||
অথ ব্যবস্থিতান্দৃষ্ট্বা ধার্তরাষ্ট্রান্ কপিধ্বজঃ | প্রবৃত্তে শস্ত্রসম্পাতে ধনুরুদ্যম্য পাণ্ডবঃ | হৃষীকেশং তদা বাক্যমিদমাহ মহীপতে ||১-২০||
atha vyavasthitāndṛṣṭvā dhārtarāṣṭrān kapidhvajaḥ . pravṛtte śastrasampāte dhanurudyamya pāṇḍavaḥ ||1-20||
অর্জুন উবাচ | সেনযোরুভযোর্মধ্যে রথং স্থাপয মেঽচ্যুত ||১-২১||
hṛṣīkeśaṃ tadā vākyamidamāha mahīpate . arjuna uvāca . senayorubhayormadhye rathaṃ sthāpaya me.acyuta ||1-21||
যাবদেতান্নিরীক্ষেঽহং যোদ্ধুকামানবস্থিতান্ | কৈর্মযা সহ যোদ্ধব্যমস্মিন্ রণসমুদ্যমে ||১-২২||
yāvadetānnirikṣe.ahaṃ yoddhukāmānavasthitān . kairmayā saha yoddhavyamasmin raṇasamudyame ||1-22||
যোত্স্যমানানবেক্ষেঽহং য এতেঽত্র সমাগতাঃ | ধার্তরাষ্ট্রস্য দুর্বুদ্ধের্যুদ্ধে প্রিযচিকীর্ষবঃ ||১-২৩||
yotsyamānānavekṣe.ahaṃ ya ete.atra samāgatāḥ . dhārtarāṣṭrasya durbuddheryuddhe priyacikīrṣavaḥ ||1-23||
সঞ্জয উবাচ | এবমুক্তো হৃষীকেশো গুডাকেশেন ভারত | সেনযোরুভযোর্মধ্যে স্থাপযিত্বা রথোত্তমম্ ||১-২৪||
sañjaya uvāca . evamukto hṛṣīkeśo guḍākeśena bhārata . senayorubhayormadhye sthāpayitvā rathottamam ||1-24||
ভীষ্মদ্রোণপ্রমুখতঃ সর্বেষাং চ মহীক্ষিতাম্ | উবাচ পার্থ পশ্যৈতান্সমবেতান্কুরূনিতি ||১-২৫||
bhīṣmadroṇapramukhataḥ sarveṣāṃ ca mahīkṣitām . uvāca pārtha paśyaitānsamavetānkurūniti ||1-25||
তত্রাপশ্যত্স্থিতান্পার্থঃ পিতৄনথ পিতামহান্ | আচার্যান্মাতুলান্ভ্রাতৄন্পুত্রান্পৌত্রান্সখীংস্তথা ||১-২৬||
tatrāpaśyatsthitānpārthaḥ pitṝnatha pitāmahān . ācāryānmātulānbhrātṛnputrānpautrānsakhīṃstathā ||1-26||
শ্বশুরান্সুহৃদশ্চৈব সেনযোরুভযোরপি | তান্সমীক্ষ্য স কৌন্তেযঃ সর্বান্বন্ধূনবস্থিতান্ ||১-২৭||
śvaśurānsuhṛdaścaiva senayorubhayorapi . tānsamīkṣya sa kaunteyaḥ sarvānbandhūnavasthitān ||1-27||
কৃপযা পরযাবিষ্টো বিষীদন্নিদমব্রবীত্ | অর্জুন উবাচ | দৃষ্ট্বেমং স্বজনং কৃষ্ণ যুযুত্সুং সমুপস্থিতম্ ||১-২৮||
kṛpayā parayāviṣṭo viṣīdannidamabravīt . arjuna uvāca . dṛṣṭvemaṃ svajanaṃ kṛṣṇa yuyutsuṃ samupasthitam ||1-28||
সীদন্তি মম গাত্রাণি মুখং চ পরিশুষ্যতি | বেপথুশ্চ শরীরে মে রোমহর্ষশ্চ জাযতে ||১-২৯||
sīdanti mama gātrāṇi mukhaṃ ca pariśuṣyati . vepathuśca śarīre me romaharṣaśca jāyate ||1-29||
গাণ্ডীবং স্রংসতে হস্তাত্ত্বক্চৈব পরিদহ্যতে | ন চ শক্নোম্যবস্থাতুং ভ্রমতীব চ মে মনঃ ||১-৩০||
gāṇḍīvaṃ sraṃsate hastāttvakcaiva paridahyate . na ca śaknomyavasthātuṃ bhramatīva ca me manaḥ ||1-30||
নিমিত্তানি চ পশ্যামি বিপরীতানি কেশব | ন চ শ্রেযোঽনুপশ্যামি হত্বা স্বজনমাহবে ||১-৩১||
nimittāni ca paśyāmi viparītāni keśava . na ca śreyo.anupaśyāmi hatvā svajanamāhave ||1-31||
ন কাঙ্ক্ষে বিজযং কৃষ্ণ ন চ রাজ্যং সুখানি চ | কিং নো রাজ্যেন গোবিন্দ কিং ভোগৈর্জীবিতেন বা ||১-৩২||
na kāṅkṣe vijayaṃ kṛṣṇa na ca rājyaṃ sukhāni ca . kiṃ no rājyena govinda kiṃ bhogairjīvitena vā ||1-32||
যেষামর্থে কাঙ্ক্ষিতং নো রাজ্যং ভোগাঃ সুখানি চ | ত ইমেঽবস্থিতা যুদ্ধে প্রাণাংস্ত্যক্ত্বা ধনানি চ ||১-৩৩||
yeṣāmarthe kāṅkṣitaṃ no rājyaṃ bhogāḥ sukhāni ca . ta ime.avasthitā yuddhe prāṇāṃstyaktvā dhanāni ca ||1-33||
আচার্যাঃ পিতরঃ পুত্রাস্তথৈব চ পিতামহাঃ | মাতুলাঃ শ্বশুরাঃ পৌত্রাঃ শ্যালাঃ সম্বন্ধিনস্তথা ||১-৩৪||
ācāryāḥ pitaraḥ putrāstathaiva ca pitāmahāḥ . mātulāḥ śvaśurāḥ pautrāḥ śyālāḥ sambandhinastathā ||1-34||
এতান্ন হন্তুমিচ্ছামি ঘ্নতোঽপি মধুসূদন | অপি ত্রৈলোক্যরাজ্যস্য হেতোঃ কিং নু মহীকৃতে ||১-৩৫||
etānna hantumicchāmi ghnato.api madhusūdana . api trailokyarājyasya hetoḥ kiṃ nu mahīkṛte ||1-35||
নিহত্য ধার্তরাষ্ট্রান্নঃ কা প্রীতিঃ স্যাজ্জনার্দন | পাপমেবাশ্রযেদস্মান্হত্বৈতানাততাযিনঃ ||১-৩৬||
nihatya dhārtarāṣṭrānnaḥ kā prītiḥ syājjanārdana . pāpamevāśrayedasmānhatvaitānātatāyinaḥ ||1-36||
তস্মান্নার্হা বযং হন্তুং ধার্তরাষ্ট্রান্স্ববান্ধবান্ | স্বজনং হি কথং হত্বা সুখিনঃ স্যাম মাধব ||১-৩৭||
tasmānnārhā vayaṃ hantuṃ dhārtarāṣṭrānsvabāndhavān . svajanaṃ hi kathaṃ hatvā sukhinaḥ syāma mādhava ||1-37||
যদ্যপ্যেতে ন পশ্যন্তি লোভোপহতচেতসঃ | কুলক্ষযকৃতং দোষং মিত্রদ্রোহে চ পাতকম্ ||১-৩৮||
yadyapyete na paśyanti lobhopahatacetasaḥ . kulakṣayakṛtaṃ doṣaṃ mitradrohe ca pātakam ||1-38||
কথং ন জ্ঞেযমস্মাভিঃ পাপাদস্মান্নিবর্তিতুম্ | কুলক্ষযকৃতং দোষং প্রপশ্যদ্ভির্জনার্দন ||১-৩৯||
kathaṃ na jñeyamasmābhiḥ pāpādasmānnivartitum . kulakṣayakṛtaṃ doṣaṃ prapaśyadbhirjanārdana ||1-39||
কুলক্ষযে প্রণশ্যন্তি কুলধর্মাঃ সনাতনাঃ | ধর্মে নষ্টে কুলং কৃত্স্নমধর্মোঽভিভবত্যুত ||১-৪০||
kulakṣaye praṇaśyanti kuladharmāḥ sanātanāḥ . dharme naṣṭe kulaṃ kṛtsnamadharmo.abhibhavatyuta ||1-40||
অধর্মাভিভবাত্কৃষ্ণ প্রদুষ্যন্তি কুলস্ত্রিযঃ | স্ত্রীষু দুষ্টাসু বার্ষ্ণেয জাযতে বর্ণসঙ্করঃ ||১-৪১||
adharmābhibhavātkṛṣṇa praduṣyanti kulastriyaḥ . strīṣu duṣṭāsu vārṣṇeya jāyate varṇasaṅkaraḥ ||1-41||
সঙ্করো নরকাযৈব কুলঘ্নানাং কুলস্য চ | পতন্তি পিতরো হ্যেষাং লুপ্তপিণ্ডোদকক্রিযাঃ ||১-৪২||
saṅkaro narakāyaiva kulaghnānāṃ kulasya ca . patanti pitaro hyeṣāṃ luptapiṇḍodakakriyāḥ ||1-42||
দোষৈরেতৈঃ কুলঘ্নানাং বর্ণসঙ্করকারকৈঃ | উত্সাদ্যন্তে জাতিধর্মাঃ কুলধর্মাশ্চ শাশ্বতাঃ ||১-৪৩||
doṣairetaiḥ kulaghnānāṃ varṇasaṅkarakārakaiḥ . utsādyante jātidharmāḥ kuladharmāśca śāśvatāḥ ||1-43||
উত্সন্নকুলধর্মাণাং মনুষ্যাণাং জনার্দন | নরকে নিযতং বাসো ভবতীত্যনুশুশ্রুম (or নরকেঽনিযতং) ||১-৪৪||
utsannakuladharmāṇāṃ manuṣyāṇāṃ janārdana . narake niyataṃ vāso bhavatītyanuśuśruma ||1-44||
অহো বত মহত্পাপং কর্তুং ব্যবসিতা বযম্ | যদ্রাজ্যসুখলোভেন হন্তুং স্বজনমুদ্যতাঃ ||১-৪৫||
aho bata mahatpāpaṃ kartuṃ vyavasitā vayam . yadrājyasukhalobhena hantuṃ svajanamudyatāḥ ||1-45||
যদি মামপ্রতীকারমশস্ত্রং শস্ত্রপাণযঃ | ধার্তরাষ্ট্রা রণে হন্যুস্তন্মে ক্ষেমতরং ভবেত্ ||১-৪৬||
yadi māmapratīkāramaśastraṃ śastrapāṇayaḥ . dhārtarāṣṭrā raṇe hanyustanme kṣemataraṃ bhavet ||1-46||
সঞ্জয উবাচ | এবমুক্ত্বার্জুনঃ সঙ্খ্যে রথোপস্থ উপাবিশত্ | বিসৃজ্য সশরং চাপং শোকসংবিগ্নমানসঃ ||১-৪৭||
sañjaya uvāca . evamuktvārjunaḥ saṅkhye rathopastha upāviśat . visṛjya saśaraṃ cāpaṃ śokasaṃvignamānasaḥ ||1-47||
ওঁ তত্সদিতি শ্রীমদ্ভগবদ্গীতাসূপনিষত্সু ব্রহ্মবিদ্যাযাং যোগশাস্ত্রে শ্রীকৃষ্ণার্জুনসংবাদে অর্জুনবিষাদযোগো নাম প্রথমোঽধ্যাযঃ ||১||
OM tatsaditi śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu brahmavidyāyāṃ yogaśāstre śrīkṛṣṇārjunasaṃvāde arjunaviṣādayogo nāma prathamo.adhyāyaḥ ||1-48||