അദ്ധ്യായം 1
Verse 1
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച | ധര്മക്ഷേത്രേ കുരുക്ഷേത്രേ സമവേതാ യുയുത്സവഃ | മാമകാഃ പാണ്ഡവാശ്ചൈവ കിമകുര്വത സഞ്ജയ ||൧-൧||
dhṛtarāṣṭra uvāca . dharmakṣetre kurukṣetre samavetā yuyutsavaḥ . māmakāḥ pāṇḍavāścaiva kimakurvata sañjaya ||1-1||
Verse 2
സഞ്ജയ ഉവാച | ദൃഷ്ട്വാ തു പാണ്ഡവാനീകം വ്യൂഢം ദുര്യോധനസ്തദാ | ആചാര്യമുപസംഗമ്യ രാജാ വചനമബ്രവീത് ||൧-൨||
sañjaya uvāca . dṛṣṭvā tu pāṇḍavānīkaṃ vyūḍhaṃ duryodhanastadā . ācāryamupasaṃgamya rājā vacanamabravīt ||1-2||
Verse 3
പശ്യൈതാം പാണ്ഡുപുത്രാണാമാചാര്യ മഹതീം ചമൂമ് | വ്യൂഢാം ദ്രുപദപുത്രേണ തവ ശിഷ്യേണ ധീമതാ ||൧-൩||
paśyaitāṃ pāṇḍuputrāṇāmācārya mahatīṃ camūm . vyūḍhāṃ drupadaputreṇa tava śiṣyeṇa dhīmatā ||1-3||
Verse 4
അത്ര ശൂരാ മഹേഷ്വാസാ ഭീമാര്ജുനസമാ യുധി | യുയുധാനോ വിരാടശ്ച ദ്രുപദശ്ച മഹാരഥഃ ||൧-൪||
atra śūrā maheṣvāsā bhīmārjunasamā yudhi . yuyudhāno virāṭaśca drupadaśca mahārathaḥ ||1-4||
Verse 5
ധൃഷ്ടകേതുശ്ചേകിതാനഃ കാശിരാജശ്ച വീര്യവാന് | പുരുജിത്കുന്തിഭോജശ്ച ശൈബ്യശ്ച നരപുംഗവഃ ||൧-൫||
dhṛṣṭaketuścekitānaḥ kāśirājaśca vīryavān . purujitkuntibhojaśca śaibyaśca narapuṃgavaḥ ||1-5||
Verse 6
യുധാമന്യുശ്ച വിക്രാന്ത ഉത്തമൌജാശ്ച വീര്യവാന് | സൌഭദ്രോ ദ്രൌപദേയാശ്ച സര്വ ഏവ മഹാരഥാഃ ||൧-൬||
yudhāmanyuśca vikrānta uttamaujāśca vīryavān . saubhadro draupadeyāśca sarva eva mahārathāḥ ||1-6||
Verse 7
അസ്മാകം തു വിശിഷ്ടാ യേ താന്നിബോധ ദ്വിജോത്തമ | നായകാ മമ സൈന്യസ്യ സംജ്ഞാര്ഥം താന്ബ്രവീമി തേ ||൧-൭||
asmākaṃ tu viśiṣṭā ye tānnibodha dvijottama . nāyakā mama sainyasya saṃjñārthaṃ tānbravīmi te ||1-7||
Verse 8
ഭവാന്ഭീഷ്മശ്ച കര്ണശ്ച കൃപശ്ച സമിതിഞ്ജയഃ | അശ്വത്ഥാമാ വികര്ണശ്ച സൌമദത്തിസ്തഥൈവ ച ||൧-൮||
bhavānbhīṣmaśca karṇaśca kṛpaśca samitiñjayaḥ . aśvatthāmā vikarṇaśca saumadattistathaiva ca ||1-8||
Verse 9
അന്യേ ച ബഹവഃ ശൂരാ മദര്ഥേ ത്യക്തജീവിതാഃ | നാനാശസ്ത്രപ്രഹരണാഃ സര്വേ യുദ്ധവിശാരദാഃ ||൧-൯||
anye ca bahavaḥ śūrā madarthe tyaktajīvitāḥ . nānāśastrapraharaṇāḥ sarve yuddhaviśāradāḥ ||1-9||
Verse 10
അപര്യാപ്തം തദസ്മാകം ബലം ഭീഷ്മാഭിരക്ഷിതമ് | പര്യാപ്തം ത്വിദമേതേഷാം ബലം ഭീമാഭിരക്ഷിതമ് ||൧-൧൦||
aparyāptaṃ tadasmākaṃ balaṃ bhīṣmābhirakṣitam . paryāptaṃ tvidameteṣāṃ balaṃ bhīmābhirakṣitam ||1-10||
Verse 11
അയനേഷു ച സര്വേഷു യഥാഭാഗമവസ്ഥിതാഃ | ഭീഷ്മമേവാഭിരക്ഷന്തു ഭവന്തഃ സര്വ ഏവ ഹി ||൧-൧൧||
ayaneṣu ca sarveṣu yathābhāgamavasthitāḥ . bhīṣmamevābhirakṣantu bhavantaḥ sarva eva hi ||1-11||
Verse 12
തസ്യ സഞ്ജനയന്ഹര്ഷം കുരുവൃദ്ധഃ പിതാമഹഃ | സിംഹനാദം വിനദ്യോച്ചൈഃ ശങ്ഖം ദധ്മൌ പ്രതാപവാന് ||൧-൧൨||
tasya sañjanayanharṣaṃ kuruvṛddhaḥ pitāmahaḥ . siṃhanādaṃ vinadyoccaiḥ śaṅkhaṃ dadhmau pratāpavān ||1-12||
Verse 13
തതഃ ശങ്ഖാശ്ച ഭേര്യശ്ച പണവാനകഗോമുഖാഃ | സഹസൈവാഭ്യഹന്യന്ത സ ശബ്ദസ്തുമുലോഽഭവത് ||൧-൧൩||
tataḥ śaṅkhāśca bheryaśca paṇavānakagomukhāḥ . sahasaivābhyahanyanta sa śabdastumulo.abhavat ||1-13||
Verse 14
തതഃ ശ്വേതൈര്ഹയൈര്യുക്തേ മഹതി സ്യന്ദനേ സ്ഥിതൌ | മാധവഃ പാണ്ഡവശ്ചൈവ ദിവ്യൌ ശങ്ഖൌ പ്രദധ്മതുഃ ||൧-൧൪||
tataḥ śvetairhayairyukte mahati syandane sthitau . mādhavaḥ pāṇḍavaścaiva divyau śaṅkhau pradadhmatuḥ ||1-14||
Verse 15
പാഞ്ചജന്യം ഹൃഷീകേശോ ദേവദത്തം ധനഞ്ജയഃ | പൌണ്ഡ്രം ദധ്മൌ മഹാശങ്ഖം ഭീമകര്മാ വൃകോദരഃ ||൧-൧൫||
pāñcajanyaṃ hṛṣīkeśo devadattaṃ dhanañjayaḥ . pauṇḍraṃ dadhmau mahāśaṅkhaṃ bhīmakarmā vṛkodaraḥ ||1-15||
Verse 16
അനന്തവിജയം രാജാ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ | നകുലഃ സഹദേവശ്ച സുഘോഷമണിപുഷ്പകൌ ||൧-൧൬||
anantavijayaṃ rājā kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ . nakulaḥ sahadevaśca sughoṣamaṇipuṣpakau ||1-16||
Verse 17
കാശ്യശ്ച പരമേഷ്വാസഃ ശിഖണ്ഡീ ച മഹാരഥഃ | ധൃഷ്ടദ്യുമ്നോ വിരാടശ്ച സാത്യകിശ്ചാപരാജിതഃ ||൧-൧൭||
kāśyaśca parameṣvāsaḥ śikhaṇḍī ca mahārathaḥ . dhṛṣṭadyumno virāṭaśca sātyakiścāparājitaḥ ||1-17||
Verse 18
ദ്രുപദോ ദ്രൌപദേയാശ്ച സര്വശഃ പൃഥിവീപതേ | സൌഭദ്രശ്ച മഹാബാഹുഃ ശങ്ഖാന്ദധ്മുഃ പൃഥക്പൃഥക് ||൧-൧൮||
drupado draupadeyāśca sarvaśaḥ pṛthivīpate . saubhadraśca mahābāhuḥ śaṅkhāndadhmuḥ pṛthakpṛthak ||1-18||
Verse 19
സ ഘോഷോ ധാര്തരാഷ്ട്രാണാം ഹൃദയാനി വ്യദാരയത് | നഭശ്ച പൃഥിവീം ചൈവ തുമുലോഽഭ്യനുനാദയന് (or ലോവ്യനു) ||൧-൧൯||
sa ghoṣo dhārtarāṣṭrāṇāṃ hṛdayāni vyadārayat . nabhaśca pṛthivīṃ caiva tumulo.abhyanunādayan (lo vyanu)||1-19||
Verse 20
അഥ വ്യവസ്ഥിതാന്ദൃഷ്ട്വാ ധാര്തരാഷ്ട്രാന് കപിധ്വജഃ | പ്രവൃത്തേ ശസ്ത്രസമ്പാതേ ധനുരുദ്യമ്യ പാണ്ഡവഃ | ഹൃഷീകേശം തദാ വാക്യമിദമാഹ മഹീപതേ ||൧-൨൦||
atha vyavasthitāndṛṣṭvā dhārtarāṣṭrān kapidhvajaḥ . pravṛtte śastrasampāte dhanurudyamya pāṇḍavaḥ ||1-20||
Verse 21
അര്ജുന ഉവാച | സേനയോരുഭയോര്മധ്യേ രഥം സ്ഥാപയ മേഽച്യുത ||൧-൨൧||
hṛṣīkeśaṃ tadā vākyamidamāha mahīpate . arjuna uvāca . senayorubhayormadhye rathaṃ sthāpaya me.acyuta ||1-21||
Verse 22
യാവദേതാന്നിരീക്ഷേഽഹം യോദ്ധുകാമാനവസ്ഥിതാന് | കൈര്മയാ സഹ യോദ്ധവ്യമസ്മിന് രണസമുദ്യമേ ||൧-൨൨||
yāvadetānnirikṣe.ahaṃ yoddhukāmānavasthitān . kairmayā saha yoddhavyamasmin raṇasamudyame ||1-22||
Verse 23
യോത്സ്യമാനാനവേക്ഷേഽഹം യ ഏതേഽത്ര സമാഗതാഃ | ധാര്തരാഷ്ട്രസ്യ ദുര്ബുദ്ധേര്യുദ്ധേ പ്രിയചികീര്ഷവഃ ||൧-൨൩||
yotsyamānānavekṣe.ahaṃ ya ete.atra samāgatāḥ . dhārtarāṣṭrasya durbuddheryuddhe priyacikīrṣavaḥ ||1-23||
Verse 24
സഞ്ജയ ഉവാച | ഏവമുക്തോ ഹൃഷീകേശോ ഗുഡാകേശേന ഭാരത | സേനയോരുഭയോര്മധ്യേ സ്ഥാപയിത്വാ രഥോത്തമമ് ||൧-൨൪||
sañjaya uvāca . evamukto hṛṣīkeśo guḍākeśena bhārata . senayorubhayormadhye sthāpayitvā rathottamam ||1-24||
Verse 25
ഭീഷ്മദ്രോണപ്രമുഖതഃ സര്വേഷാം ച മഹീക്ഷിതാമ് | ഉവാച പാര്ഥ പശ്യൈതാന്സമവേതാന്കുരൂനിതി ||൧-൨൫||
bhīṣmadroṇapramukhataḥ sarveṣāṃ ca mahīkṣitām . uvāca pārtha paśyaitānsamavetānkurūniti ||1-25||
Verse 26
തത്രാപശ്യത്സ്ഥിതാന്പാര്ഥഃ പിതൄനഥ പിതാമഹാന് | ആചാര്യാന്മാതുലാന്ഭ്രാതൄന്പുത്രാന്പൌത്രാന്സഖീംസ്തഥാ ||൧-൨൬||
tatrāpaśyatsthitānpārthaḥ pitṝnatha pitāmahān . ācāryānmātulānbhrātṛnputrānpautrānsakhīṃstathā ||1-26||
Verse 27
ശ്വശുരാന്സുഹൃദശ്ചൈവ സേനയോരുഭയോരപി | താന്സമീക്ഷ്യ സ കൌന്തേയഃ സര്വാന്ബന്ധൂനവസ്ഥിതാന് ||൧-൨൭||
śvaśurānsuhṛdaścaiva senayorubhayorapi . tānsamīkṣya sa kaunteyaḥ sarvānbandhūnavasthitān ||1-27||
Verse 28
കൃപയാ പരയാവിഷ്ടോ വിഷീദന്നിദമബ്രവീത് | അര്ജുന ഉവാച | ദൃഷ്ട്വേമം സ്വജനം കൃഷ്ണ യുയുത്സും സമുപസ്ഥിതമ് ||൧-൨൮||
kṛpayā parayāviṣṭo viṣīdannidamabravīt . arjuna uvāca . dṛṣṭvemaṃ svajanaṃ kṛṣṇa yuyutsuṃ samupasthitam ||1-28||
Verse 29
സീദന്തി മമ ഗാത്രാണി മുഖം ച പരിശുഷ്യതി | വേപഥുശ്ച ശരീരേ മേ രോമഹര്ഷശ്ച ജായതേ ||൧-൨൯||
sīdanti mama gātrāṇi mukhaṃ ca pariśuṣyati . vepathuśca śarīre me romaharṣaśca jāyate ||1-29||
Verse 30
ഗാണ്ഡീവം സ്രംസതേ ഹസ്താത്ത്വക്ചൈവ പരിദഹ്യതേ | ന ച ശക്നോമ്യവസ്ഥാതും ഭ്രമതീവ ച മേ മനഃ ||൧-൩൦||
gāṇḍīvaṃ sraṃsate hastāttvakcaiva paridahyate . na ca śaknomyavasthātuṃ bhramatīva ca me manaḥ ||1-30||
Verse 31
നിമിത്താനി ച പശ്യാമി വിപരീതാനി കേശവ | ന ച ശ്രേയോഽനുപശ്യാമി ഹത്വാ സ്വജനമാഹവേ ||൧-൩൧||
nimittāni ca paśyāmi viparītāni keśava . na ca śreyo.anupaśyāmi hatvā svajanamāhave ||1-31||
Verse 32
ന കാങ്ക്ഷേ വിജയം കൃഷ്ണ ന ച രാജ്യം സുഖാനി ച | കിം നോ രാജ്യേന ഗോവിന്ദ കിം ഭോഗൈര്ജീവിതേന വാ ||൧-൩൨||
na kāṅkṣe vijayaṃ kṛṣṇa na ca rājyaṃ sukhāni ca . kiṃ no rājyena govinda kiṃ bhogairjīvitena vā ||1-32||
Verse 33
യേഷാമര്ഥേ കാങ്ക്ഷിതം നോ രാജ്യം ഭോഗാഃ സുഖാനി ച | ത ഇമേഽവസ്ഥിതാ യുദ്ധേ പ്രാണാംസ്ത്യക്ത്വാ ധനാനി ച ||൧-൩൩||
yeṣāmarthe kāṅkṣitaṃ no rājyaṃ bhogāḥ sukhāni ca . ta ime.avasthitā yuddhe prāṇāṃstyaktvā dhanāni ca ||1-33||
Verse 34
ആചാര്യാഃ പിതരഃ പുത്രാസ്തഥൈവ ച പിതാമഹാഃ | മാതുലാഃ ശ്വശുരാഃ പൌത്രാഃ ശ്യാലാഃ സമ്ബന്ധിനസ്തഥാ ||൧-൩൪||
ācāryāḥ pitaraḥ putrāstathaiva ca pitāmahāḥ . mātulāḥ śvaśurāḥ pautrāḥ śyālāḥ sambandhinastathā ||1-34||
Verse 35
ഏതാന്ന ഹന്തുമിച്ഛാമി ഘ്നതോഽപി മധുസൂദന | അപി ത്രൈലോക്യരാജ്യസ്യ ഹേതോഃ കിം നു മഹീകൃതേ ||൧-൩൫||
etānna hantumicchāmi ghnato.api madhusūdana . api trailokyarājyasya hetoḥ kiṃ nu mahīkṛte ||1-35||
Verse 36
നിഹത്യ ധാര്തരാഷ്ട്രാന്നഃ കാ പ്രീതിഃ സ്യാജ്ജനാര്ദന | പാപമേവാശ്രയേദസ്മാന്ഹത്വൈതാനാതതായിനഃ ||൧-൩൬||
nihatya dhārtarāṣṭrānnaḥ kā prītiḥ syājjanārdana . pāpamevāśrayedasmānhatvaitānātatāyinaḥ ||1-36||
Verse 37
തസ്മാന്നാര്ഹാ വയം ഹന്തും ധാര്തരാഷ്ട്രാന്സ്വബാന്ധവാന് | സ്വജനം ഹി കഥം ഹത്വാ സുഖിനഃ സ്യാമ മാധവ ||൧-൩൭||
tasmānnārhā vayaṃ hantuṃ dhārtarāṣṭrānsvabāndhavān . svajanaṃ hi kathaṃ hatvā sukhinaḥ syāma mādhava ||1-37||
Verse 38
യദ്യപ്യേതേ ന പശ്യന്തി ലോഭോപഹതചേതസഃ | കുലക്ഷയകൃതം ദോഷം മിത്രദ്രോഹേ ച പാതകമ് ||൧-൩൮||
yadyapyete na paśyanti lobhopahatacetasaḥ . kulakṣayakṛtaṃ doṣaṃ mitradrohe ca pātakam ||1-38||
Verse 39
കഥം ന ജ്ഞേയമസ്മാഭിഃ പാപാദസ്മാന്നിവര്തിതുമ് | കുലക്ഷയകൃതം ദോഷം പ്രപശ്യദ്ഭിര്ജനാര്ദന ||൧-൩൯||
kathaṃ na jñeyamasmābhiḥ pāpādasmānnivartitum . kulakṣayakṛtaṃ doṣaṃ prapaśyadbhirjanārdana ||1-39||
Verse 40
കുലക്ഷയേ പ്രണശ്യന്തി കുലധര്മാഃ സനാതനാഃ | ധര്മേ നഷ്ടേ കുലം കൃത്സ്നമധര്മോഽഭിഭവത്യുത ||൧-൪൦||
kulakṣaye praṇaśyanti kuladharmāḥ sanātanāḥ . dharme naṣṭe kulaṃ kṛtsnamadharmo.abhibhavatyuta ||1-40||
Verse 41
അധര്മാഭിഭവാത്കൃഷ്ണ പ്രദുഷ്യന്തി കുലസ്ത്രിയഃ | സ്ത്രീഷു ദുഷ്ടാസു വാര്ഷ്ണേയ ജായതേ വര്ണസങ്കരഃ ||൧-൪൧||
adharmābhibhavātkṛṣṇa praduṣyanti kulastriyaḥ . strīṣu duṣṭāsu vārṣṇeya jāyate varṇasaṅkaraḥ ||1-41||
Verse 42
സങ്കരോ നരകായൈവ കുലഘ്നാനാം കുലസ്യ ച | പതന്തി പിതരോ ഹ്യേഷാം ലുപ്തപിണ്ഡോദകക്രിയാഃ ||൧-൪൨||
saṅkaro narakāyaiva kulaghnānāṃ kulasya ca . patanti pitaro hyeṣāṃ luptapiṇḍodakakriyāḥ ||1-42||
Verse 43
ദോഷൈരേതൈഃ കുലഘ്നാനാം വര്ണസങ്കരകാരകൈഃ | ഉത്സാദ്യന്തേ ജാതിധര്മാഃ കുലധര്മാശ്ച ശാശ്വതാഃ ||൧-൪൩||
doṣairetaiḥ kulaghnānāṃ varṇasaṅkarakārakaiḥ . utsādyante jātidharmāḥ kuladharmāśca śāśvatāḥ ||1-43||
Verse 44
ഉത്സന്നകുലധര്മാണാം മനുഷ്യാണാം ജനാര്ദന | നരകേ നിയതം വാസോ ഭവതീത്യനുശുശ്രുമ (or നരകേഽനിയതം) ||൧-൪൪||
utsannakuladharmāṇāṃ manuṣyāṇāṃ janārdana . narake niyataṃ vāso bhavatītyanuśuśruma ||1-44||
Verse 45
അഹോ ബത മഹത്പാപം കര്തും വ്യവസിതാ വയമ് | യദ്രാജ്യസുഖലോഭേന ഹന്തും സ്വജനമുദ്യതാഃ ||൧-൪൫||
aho bata mahatpāpaṃ kartuṃ vyavasitā vayam . yadrājyasukhalobhena hantuṃ svajanamudyatāḥ ||1-45||
Verse 46
യദി മാമപ്രതീകാരമശസ്ത്രം ശസ്ത്രപാണയഃ | ധാര്തരാഷ്ട്രാ രണേ ഹന്യുസ്തന്മേ ക്ഷേമതരം ഭവേത് ||൧-൪൬||
yadi māmapratīkāramaśastraṃ śastrapāṇayaḥ . dhārtarāṣṭrā raṇe hanyustanme kṣemataraṃ bhavet ||1-46||
Verse 47
സഞ്ജയ ഉവാച | ഏവമുക്ത്വാര്ജുനഃ സങ്ഖ്യേ രഥോപസ്ഥ ഉപാവിശത് | വിസൃജ്യ സശരം ചാപം ശോകസംവിഗ്നമാനസഃ ||൧-൪൭||
sañjaya uvāca . evamuktvārjunaḥ saṅkhye rathopastha upāviśat . visṛjya saśaraṃ cāpaṃ śokasaṃvignamānasaḥ ||1-47||
Verse 48
ഓം തത്സദിതി ശ്രീമദ്ഭഗവദ്ഗീതാസൂപനിഷത്സു ബ്രഹ്മവിദ്യായാം യോഗശാസ്ത്രേ ശ്രീകൃഷ്ണാര്ജുനസംവാദേ അര്ജുനവിഷാദയോഗോ നാമ പ്രഥമോഽധ്യായഃ ||൧||
OM tatsaditi śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu brahmavidyāyāṃ yogaśāstre śrīkṛṣṇārjunasaṃvāde arjunaviṣādayogo nāma prathamo.adhyāyaḥ ||1-48||