Language

บท 6

Verse 1

ศฺรีภควานุวาจ | อนาศฺริตห์ กรฺมผลํ การฺยํ กรฺม กรโติ ยห์ | ส สํนฺยาสี จ ยโคี จ น นิรคฺนิรฺน จากฺริยห์ ||๖-๑||

śrībhagavānuvāca . anāśritaḥ karmaphalaṃ kāryaṃ karma karoti yaḥ . sa saṃnyāsī ca yogī ca na niragnirna cākriyaḥ ||6-1||

Verse 2

ยํ สํนฺยาสมิติ ปฺราหุรฺยโคํ ตํ วิทฺธิ ปาณฺฑว | น หฺยสํนฺยสฺตสงฺกลฺปโ ยโคี ภวติ กศฺจน ||๖-๒||

yaṃ saṃnyāsamiti prāhuryogaṃ taṃ viddhi pāṇḍava . na hyasaṃnyastasaṅkalpo yogī bhavati kaścana ||6-2||

Verse 3

อารุรุกฺษโรฺมุนเรฺยโคํ กรฺม การณมุจฺยตเ | ยโคารูฒสฺย ตสฺยไว ศมห์ การณมุจฺยตเ ||๖-๓||

ārurukṣormuneryogaṃ karma kāraṇamucyate . yogārūḍhasya tasyaiva śamaḥ kāraṇamucyate ||6-3||

Verse 4

ยทา หิ นเนฺทฺริยารฺถเษุ น กรฺมสฺวนุษชฺชตเ | สรฺวสงฺกลฺปสํนฺยาสี ยโคารูฒสฺตทโจฺยตเ ||๖-๔||

yadā hi nendriyārtheṣu na karmasvanuṣajjate . sarvasaṅkalpasaṃnyāsī yogārūḍhastadocyate ||6-4||

Verse 5

อุทฺธรเทาตฺมนาตฺมานํ นาตฺมานมวสาทยเตฺ | อาตฺมไว หฺยาตฺมนโ พนฺธุราตฺมไว ริปุราตฺมนห์ ||๖-๕||

uddharedātmanātmānaṃ nātmānamavasādayet . ātmaiva hyātmano bandhurātmaiva ripurātmanaḥ ||6-5||

Verse 6

พนฺธุราตฺมาตฺมนสฺตสฺย ยเนาตฺมไวาตฺมนา ชิตห์ | อนาตฺมนสฺตุ ศตฺรุตฺวเ วรฺตเตาตฺมไว ศตฺรุวตฺ ||๖-๖||

bandhurātmātmanastasya yenātmaivātmanā jitaḥ . anātmanastu śatrutve vartetātmaiva śatruvat ||6-6||

Verse 7

ชิตาตฺมนห์ ปฺรศานฺตสฺย ปรมาตฺมา สมาหิตห์ | ศีตโษฺณสุขทุห์ขเษุ ตถา มานาปมานยโห์ ||๖-๗||

jitātmanaḥ praśāntasya paramātmā samāhitaḥ . śītoṣṇasukhaduḥkheṣu tathā mānāpamānayoḥ ||6-7||

Verse 8

ชฺญานวิชฺญานตฺฤปฺตาตฺมา กูฏสฺถโ วิชิตเนฺทฺริยห์ | ยุกฺต อิตฺยุจฺยตเ ยโคี สมลโษฺฏาศฺมกาญฺจนห์ ||๖-๘||

jñānavijñānatṛptātmā kūṭastho vijitendriyaḥ . yukta ityucyate yogī samaloṣṭāśmakāñcanaḥ ||6-8||

Verse 9

สุหฺฤนฺมิตฺรารฺยุทาสีนมธฺยสฺถทฺวเษฺยพนฺธุษุ | สาธุษฺวปิ จ ปาปเษุ สมพุทฺธิรฺวิศิษฺยตเ ||๖-๙||

suhṛnmitrāryudāsīnamadhyasthadveṣyabandhuṣu . sādhuṣvapi ca pāpeṣu samabuddhirviśiṣyate ||6-9||

Verse 10

ยโคี ยุญฺชีต สตตมาตฺมานํ รหสิ สฺถิตห์ | เอกากี ยตจิตฺตาตฺมา นิราศีรปริคฺรหห์ ||๖-๑๐||

yogī yuñjīta satatamātmānaṃ rahasi sthitaḥ . ekākī yatacittātmā nirāśīraparigrahaḥ ||6-10||

Verse 11

ศุจเา ทเศเ ปฺรติษฺฐาปฺย สฺถิรมาสนมาตฺมนห์ | นาตฺยุจฺฉฺริตํ นาตินีจํ จไลาชินกุศโตฺตรมฺ ||๖-๑๑||

śucau deśe pratiṣṭhāpya sthiramāsanamātmanaḥ . nātyucchritaṃ nātinīcaṃ cailājinakuśottaram ||6-11||

Verse 12

ตตฺรไกาคฺรํ มนห์ กฺฤตฺวา ยตจิตฺตเนฺทฺริยกฺริยห์ | อุปวิศฺยาสนเ ยุญฺชฺยาทฺยโคมาตฺมวิศุทฺธยเ ||๖-๑๒||

tatraikāgraṃ manaḥ kṛtvā yatacittendriyakriyaḥ . upaviśyāsane yuñjyādyogamātmaviśuddhaye ||6-12||

Verse 13

สมํ กายศิรโคฺรีวํ ธารยนฺนจลํ สฺถิรห์ | สมฺปฺรเกฺษฺย นาสิกาคฺรํ สฺวํ ทิศศฺจานวลโกยนฺ ||๖-๑๓||

samaṃ kāyaśirogrīvaṃ dhārayannacalaṃ sthiraḥ . samprekṣya nāsikāgraṃ svaṃ diśaścānavalokayan ||6-13||

Verse 14

ปฺรศานฺตาตฺมา วิคตภีรฺพฺรหฺมจาริวฺรตเ สฺถิตห์ | มนห์ สํยมฺย มจฺจิตฺตโ ยุกฺต อาสีต มตฺปรห์ ||๖-๑๔||

praśāntātmā vigatabhīrbrahmacārivrate sthitaḥ . manaḥ saṃyamya maccitto yukta āsīta matparaḥ ||6-14||

Verse 15

ยุญฺชนฺนเวํ สทาตฺมานํ ยโคี นิยตมานสห์ | ศานฺติํ นิรฺวาณปรมาํ มตฺสํสฺถามธิคจฺฉติ ||๖-๑๕||

yuñjannevaṃ sadātmānaṃ yogī niyatamānasaḥ . śāntiṃ nirvāṇaparamāṃ matsaṃsthāmadhigacchati ||6-15||

Verse 16

นาตฺยศฺนตสฺตุ ยโคโ'สฺติ น จไกานฺตมนศฺนตห์ | น จาติสฺวปฺนศีลสฺย ชาคฺรตโ นไว จารฺชุน ||๖-๑๖||

nātyaśnatastu yogo.asti na caikāntamanaśnataḥ . na cātisvapnaśīlasya jāgrato naiva cārjuna ||6-16||

Verse 17

ยุกฺตาหารวิหารสฺย ยุกฺตจเษฺฏสฺย กรฺมสุ | ยุกฺตสฺวปฺนาวพโธสฺย ยโคโ ภวติ ทุห์ขหา ||๖-๑๗||

yuktāhāravihārasya yuktaceṣṭasya karmasu . yuktasvapnāvabodhasya yogo bhavati duḥkhahā ||6-17||

Verse 18

ยทา วินิยตํ จิตฺตมาตฺมนฺยเวาวติษฺฐตเ | นิห์สฺปฺฤหห์ สรฺวกามเภฺยโ ยุกฺต อิตฺยุจฺยตเ ตทา ||๖-๑๘||

yadā viniyataṃ cittamātmanyevāvatiṣṭhate . niḥspṛhaḥ sarvakāmebhyo yukta ityucyate tadā ||6-18||

Verse 19

ยถา ทีปโ นิวาตสฺถโ นเงฺคตเ สโปมา สฺมฺฤตา | ยโคินโ ยตจิตฺตสฺย ยุญฺชตโ ยโคมาตฺมนห์ ||๖-๑๙||

yathā dīpo nivātastho neṅgate sopamā smṛtā . yogino yatacittasya yuñjato yogamātmanaḥ ||6-19||

Verse 20

ยตฺรโปรมตเ จิตฺตํ นิรุทฺธํ ยโคสเวยา | ยตฺร จไวาตฺมนาตฺมานํ ปศฺยนฺนาตฺมนิ ตุษฺยติ ||๖-๒๐||

yatroparamate cittaṃ niruddhaṃ yogasevayā . yatra caivātmanātmānaṃ paśyannātmani tuṣyati ||6-20||

Verse 21

สุขมาตฺยนฺติกํ ยตฺตทฺ พุทฺธิคฺราหฺยมตีนฺทฺริยมฺ | วเตฺติ ยตฺร น จไวายํ สฺถิตศฺจลติ ตตฺตฺวตห์ ||๖-๒๑||

sukhamātyantikaṃ yattad buddhigrāhyamatīndriyam . vetti yatra na caivāyaṃ sthitaścalati tattvataḥ ||6-21||

Verse 22

ยํ ลพฺธฺวา จาปรํ ลาภํ มนฺยตเ นาธิกํ ตตห์ | ยสฺมินฺสฺถิตโ น ทุห์ขเน คุรุณาปิ วิจาลฺยตเ ||๖-๒๒||

yaṃ labdhvā cāparaṃ lābhaṃ manyate nādhikaṃ tataḥ . yasminsthito na duḥkhena guruṇāpi vicālyate ||6-22||

Verse 23

ตํ วิทฺยาทฺ ทุห์ขสํยโควิยโคํ ยโคสํชฺญิตมฺ | ส นิศฺจยเน ยโกฺตวฺยโ ยโคโ'นิรฺวิณฺณจเตสา ||๖-๒๓||

taṃ vidyād duḥkhasaṃyogaviyogaṃ yogasaṃjñitam . sa niścayena yoktavyo yogo.anirviṇṇacetasā ||6-23||

Verse 24

สงฺกลฺปปฺรภวานฺกามาํสฺตฺยกฺตฺวา สรฺวานศเษตห์ | มนสไวเนฺทฺริยคฺรามํ วินิยมฺย สมนฺตตห์ ||๖-๒๔||

saṅkalpaprabhavānkāmāṃstyaktvā sarvānaśeṣataḥ . manasaivendriyagrāmaṃ viniyamya samantataḥ ||6-24||

Verse 25

ศนไห์ ศนไรุปรมเทฺ พุทฺธฺยา ธฺฤติคฺฤหีตยา | อาตฺมสํสฺถํ มนห์ กฺฤตฺวา น กิญฺจิทปิ จินฺตยเตฺ ||๖-๒๕||

śanaiḥ śanairuparamed buddhyā dhṛtigṛhītayā . ātmasaṃsthaṃ manaḥ kṛtvā na kiñcidapi cintayet ||6-25||

Verse 26

ยตโ ยตโ นิศฺจรติ มนศฺจญฺจลมสฺถิรมฺ | ตตสฺตตโ นิยมฺยไตทาตฺมนฺยเว วศํ นยเตฺ ||๖-๒๖||

yato yato niścarati manaścañcalamasthiram . tatastato niyamyaitadātmanyeva vaśaṃ nayet ||6-26||

Verse 27

ปฺรศานฺตมนสํ หฺยเนํ ยโคินํ สุขมุตฺตมมฺ | อุปไติ ศานฺตรชสํ พฺรหฺมภูตมกลฺมษมฺ ||๖-๒๗||

praśāntamanasaṃ hyenaṃ yoginaṃ sukhamuttamam . upaiti śāntarajasaṃ brahmabhūtamakalmaṣam ||6-27||

Verse 28

ยุญฺชนฺนเวํ สทาตฺมานํ ยโคี วิคตกลฺมษห์ | สุขเน พฺรหฺมสํสฺปรฺศมตฺยนฺตํ สุขมศฺนุตเ ||๖-๒๘||

yuñjannevaṃ sadātmānaṃ yogī vigatakalmaṣaḥ . sukhena brahmasaṃsparśamatyantaṃ sukhamaśnute ||6-28||

Verse 29

สรฺวภูตสฺถมาตฺมานํ สรฺวภูตานิ จาตฺมนิ | อีกฺษตเ ยโคยุกฺตาตฺมา สรฺวตฺร สมทรฺศนห์ ||๖-๒๙||

sarvabhūtasthamātmānaṃ sarvabhūtāni cātmani . īkṣate yogayuktātmā sarvatra samadarśanaḥ ||6-29||

Verse 30

ยโ มาํ ปศฺยติ สรฺวตฺร สรฺวํ จ มยิ ปศฺยติ | ตสฺยาหํ น ปฺรณศฺยามิ ส จ มเ น ปฺรณศฺยติ ||๖-๓๐||

yo māṃ paśyati sarvatra sarvaṃ ca mayi paśyati . tasyāhaṃ na praṇaśyāmi sa ca me na praṇaśyati ||6-30||

Verse 31

สรฺวภูตสฺถิตํ ยโ มาํ ภชตฺยเกตฺวมาสฺถิตห์ | สรฺวถา วรฺตมานโ'ปิ ส ยโคี มยิ วรฺตตเ ||๖-๓๑||

sarvabhūtasthitaṃ yo māṃ bhajatyekatvamāsthitaḥ . sarvathā vartamāno.api sa yogī mayi vartate ||6-31||

Verse 32

อาตฺมเาปมฺยเน สรฺวตฺร สมํ ปศฺยติ ยโ'รฺชุน | สุขํ วา ยทิ วา ทุห์ขํ ส ยโคี ปรมโ มตห์ ||๖-๓๒||

ātmaupamyena sarvatra samaṃ paśyati yo.arjuna . sukhaṃ vā yadi vā duḥkhaṃ sa yogī paramo mataḥ ||6-32||

Verse 33

อรฺชุน อุวาจ | ยโ'ยํ ยโคสฺตฺวยา ปฺรโกฺตห์ สามฺยเน มธุสูทน | เอตสฺยาหํ น ปศฺยามิ จญฺจลตฺวาตฺสฺถิติํ สฺถิรามฺ ||๖-๓๓||

arjuna uvāca . yo.ayaṃ yogastvayā proktaḥ sāmyena madhusūdana . etasyāhaṃ na paśyāmi cañcalatvātsthitiṃ sthirām ||6-33||

Verse 34

จญฺจลํ หิ มนห์ กฺฤษฺณ ปฺรมาถิ พลวทฺ ทฺฤฒมฺ | ตสฺยาหํ นิคฺรหํ มนฺยเ วายโริว สุทุษฺกรมฺ ||๖-๓๔||

cañcalaṃ hi manaḥ kṛṣṇa pramāthi balavad dṛḍham . tasyāhaṃ nigrahaṃ manye vāyoriva suduṣkaram ||6-34||

Verse 35

ศฺรีภควานุวาจ | อสํศยํ มหาพาหโ มนโ ทุรฺนิคฺรหํ จลมฺ | อภฺยาสเน ตุ กเานฺตเย วไราคฺยเณ จ คฺฤหฺยตเ ||๖-๓๕||

śrībhagavānuvāca . asaṃśayaṃ mahābāho mano durnigrahaṃ calam . abhyāsena tu kaunteya vairāgyeṇa ca gṛhyate ||6-35||

Verse 36

อสํยตาตฺมนา ยโคโ ทุษฺปฺราป อิติ มเ มติห์ | วศฺยาตฺมนา ตุ ยตตา ศกฺยโ'วาปฺตุมุปายตห์ ||๖-๓๖||

asaṃyatātmanā yogo duṣprāpa iti me matiḥ . vaśyātmanā tu yatatā śakyo.avāptumupāyataḥ ||6-36||

Verse 37

อรฺชุน อุวาจ | อยติห์ ศฺรทฺธยโปเตโ ยโคาจฺจลิตมานสห์ | อปฺราปฺย ยโคสํสิทฺธิํ กาํ คติํ กฺฤษฺณ คจฺฉติ ||๖-๓๗||

arjuna uvāca . ayatiḥ śraddhayopeto yogāccalitamānasaḥ . aprāpya yogasaṃsiddhiṃ kāṃ gatiṃ kṛṣṇa gacchati ||6-37||

Verse 38

กจฺจินฺนโภยวิภฺรษฺฏศฺฉินฺนาภฺรมิว นศฺยติ | อปฺรติษฺฐโ มหาพาหโ วิมูฒโ พฺรหฺมณห์ ปถิ ||๖-๓๘||

kaccinnobhayavibhraṣṭaśchinnābhramiva naśyati . apratiṣṭho mahābāho vimūḍho brahmaṇaḥ pathi ||6-38||

Verse 39

เอตนฺมเ สํศยํ กฺฤษฺณ ฉเตฺตุมรฺหสฺยศเษตห์ | ตฺวทนฺยห์ สํศยสฺยาสฺย ฉเตฺตา น หฺยุปปทฺยตเ ||๖-๓๙||

etanme saṃśayaṃ kṛṣṇa chettumarhasyaśeṣataḥ . tvadanyaḥ saṃśayasyāsya chettā na hyupapadyate ||6-39||

Verse 40

ศฺรีภควานุวาจ | ปารฺถ นไวเห นามุตฺร วินาศสฺตสฺย วิทฺยตเ | น หิ กลฺยาณกฺฤตฺกศฺจิทฺ ทุรฺคติํ ตาต คจฺฉติ ||๖-๔๐||

śrībhagavānuvāca . pārtha naiveha nāmutra vināśastasya vidyate . na hi kalyāṇakṛtkaścid durgatiṃ tāta gacchati ||6-40||

Verse 41

ปฺราปฺย ปุณฺยกฺฤตาํ ลโกานุษิตฺวา ศาศฺวตีห์ สมาห์ | ศุจีนาํ ศฺรีมตาํ คเหเ ยโคภฺรษฺฏโ'ภิชายตเ ||๖-๔๑||

prāpya puṇyakṛtāṃ lokānuṣitvā śāśvatīḥ samāḥ . śucīnāṃ śrīmatāṃ gehe yogabhraṣṭo.abhijāyate ||6-41||

Verse 42

อถวา ยโคินามเว กุลเ ภวติ ธีมตามฺ | เอตทฺธิ ทุรฺลภตรํ ลโกเ ชนฺม ยทีทฺฤศมฺ ||๖-๔๒||

athavā yogināmeva kule bhavati dhīmatām . etaddhi durlabhataraṃ loke janma yadīdṛśam ||6-42||

Verse 43

ตตฺร ตํ พุทฺธิสํยโคํ ลภตเ ปเารฺวทเหิกมฺ | ยตตเ จ ตตโ ภูยห์ สํสิทฺธเา กุรุนนฺทน ||๖-๔๓||

tatra taṃ buddhisaṃyogaṃ labhate paurvadehikam . yatate ca tato bhūyaḥ saṃsiddhau kurunandana ||6-43||

Verse 44

ปูรฺวาภฺยาสเน ตเนไว หฺริยตเ หฺยวศโ'ปิ สห์ | ชิชฺญาสุรปิ ยโคสฺย ศพฺทพฺรหฺมาติวรฺตตเ ||๖-๔๔||

pūrvābhyāsena tenaiva hriyate hyavaśo.api saḥ . jijñāsurapi yogasya śabdabrahmātivartate ||6-44||

Verse 45

ปฺรยตฺนาทฺยตมานสฺตุ ยโคี สํศุทฺธกิลฺพิษห์ | อนเกชนฺมสํสิทฺธสฺตตโ ยาติ ปราํ คติมฺ ||๖-๔๕||

prayatnādyatamānastu yogī saṃśuddhakilbiṣaḥ . anekajanmasaṃsiddhastato yāti parāṃ gatim ||6-45||

Verse 46

ตปสฺวิภฺยโ'ธิกโ ยโคี ชฺญานิภฺยโ'ปิ มตโ'ธิกห์ | กรฺมิภฺยศฺจาธิกโ ยโคี ตสฺมาทฺยโคี ภวารฺชุน ||๖-๔๖||

tapasvibhyo.adhiko yogī jñānibhyo.api mato.adhikaḥ . karmibhyaścādhiko yogī tasmādyogī bhavārjuna ||6-46||

Verse 47

ยโคินามปิ สรฺวเษาํ มทฺคตเนานฺตราตฺมนา | ศฺรทฺธาวานฺภชตเ ยโ มาํ ส มเ ยุกฺตตมโ มตห์ ||๖-๔๗||

yogināmapi sarveṣāṃ madgatenāntarātmanā . śraddhāvānbhajate yo māṃ sa me yuktatamo mataḥ ||6-47||

Verse 48

โอํ ตตฺสทิติ ศฺรีมทฺภควทฺคีตาสูปนิษตฺสุ พฺรหฺมวิทฺยายาํ ยโคศาสฺตฺรเ ศฺรีกฺฤษฺณารฺชุนสํวาทเ อาตฺมสํยมยโคโ นาม ษษฺฐโ'ธฺยายห์ ||๖||

OM tatsaditi śrīmadbhagavadgītāsūpaniṣatsu brahmavidyāyāṃ yogaśāstre śrīkṛṣṇārjunasaṃvāde ātmasaṃyamayogo nāma ṣaṣṭho.adhyāyaḥ ||6-48||